همانطور که میدانید مصرف الکل نه تنها برای قلب مضر است و باعث به وجود آمدن بیماری های قلبی می شود، بر دیگر اعضای بدن نیز اثر میگذارد. در این مقاله ما به بررسی اختلالات مصرف الکل و قلب می پردازیم. اثرات مضر مصرف الکل از قرن 19 در پزشکی ثابت شده است. هیپرتروفی قلبی ایدیوپاتیک معمولاً با اتساع قلب همراه می باشد و اغلب در اشکال خاصی از الکلیسم مزمن (مصرف کنندگان آبجو) مشاهده می شود. همچنین، مصرف الکل یکی از چهار علت شایع قابل پیشگیری و اصلاح بیماری های غیرواگیر عمده است.
مصرف نکردن الکل چه فوایدی دارد؟
مصرف نکردن الکل باعث کاهش ابتلا به بیماری های عروق کرونر قلب، و حوادث ناشی از بیماری های گرفتگی عروق مانند: گرفتگی عروق مغزی و قلبی و مرگ و میر می باشد.
نوشیدنی استاندارد حاوی چه مقدار الکل است؟
در بعضی کشور ها یک نوشیدنی استاندارد حاوی 14 گرم الکل خالص است، اما در منطقه ای دیگر متفاوت است و یک نوشیدنی استاندارد، در کشورهای دیگر ممکن است حاوی 20 گرم الکل باشد. تعاریف مصرف الکل در ارتباط با مصرف «کم»، «متوسط» و «خطرناک» نیز متفاوت بوده است، اما در حال حاضر اکثر محققان به تعریف کلی زیر رسیده اند:
کم خطر= نوشیدن دو یا کمتر از دو نوشیدنی در روز برای مردان و یک نوشیدنی و یا کمتر برای زنان در یک روز
خطر متوسط = سه تا چهار نوشیدنی در روز برای مردان و دو تا سه نوشیدنی در روز برای زنان
نوشیدنی پرخطر = پنج نوشیدنی یا بیشتر در روز برای مردان و چهار نوشیدنی یا بیشتر در روز برای زنان
پرخوری در نوشیدن = پنج نوشیدنی یا بیشتر در برخی مناسبت ها برای مردان و چهار نوشیدنی یا بیشتر در برخی مناسبت ها برای زنان.
ارتباط مصرف الکل با مرگ و میر
پرهیزکنندگان مصرف الکل و مصرف کنندگان سبک یا متوسط الکل در ارتباط با همه علل مرگ و میر قلبی عروقی در معرص خطر کمتری قرار دارند و این خطر با مصرف زیاد الکل به طور قابل توجهی افزایش می یابد. مصرف بیش از 2.5 نوشیدنی در روز در زنان و چهار نوشیدنی در روز در مردان با نرخ مرگ و میر بالاتر به صورت وابسته به دوز همراه می باشد. نوشیدنی هایی مانند شراب قرمز که سرشار از پلی فنول هستند، دارای آنتی اکسیدان، ضد التهاب و ضد پلاکت هستند، با این حال، به نظر می رسد اتانول در ارتباط با فواید بالقوه سلامتی در دوزهای پایین و اثرات سمی در دوزهای بالا محرک اصلی باشد و افزایش لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، کاهش ویسکوزیته پلاسما، کاهش غلظت فیبرینوژن، افزایش فیبرینولیز، کاهش تجمع پلاکتی و انعقاد خون و افزایش عملکرد اندوتلیال از جمله برخی از مکانیسم های بالقوه سودمند در این زمینه می باشد.
هر گونه اثر محافظتی قلبی ناشی از مصرف منظم الکل با حجم کم به محض وقوع دوره های نوشیدن بیش از حد از بین می رود. در یک مطالعه مشاهده گردید، افرادی که دوره های نوشیدن سنگین و نامنظم دارند که به صورت مصرف 60 گرم یا بیشتر الکل در هر نوبت (> 12× در سال اما کمتر از پنج × در هفته) تعریف می شود در مقایسه با افرادی که الگوی مصرف منظم و متوسط الکل را دارند، 45 درصد افزایش خطر مرگ و میر ناشی از بیماری ایسکمیک قلبی مشاهده گردید.
اثر الکل بر قلب
هنگام در نظر گرفتن قلب و سیستم قلبی عروقی، دوزهای بالای الکل می تواند، هر دو اثرات حاد (اختلالات انقباضی قلب، اختلالات ریتم قلب، فشار خون بالا، مرگ ناگهانی) و اثرات مزمن (اختلال عملکرد بطنی، اختلال عملکرد دهلیزی، آریتمی، کاردیومیوپاتی ناشی از مصرف الکل و نارسایی قلبی) را داشته باشد. علاوه بر این، دوزهای بالای مزمن الکل با ایجاد فشار خون بالا، آترواسکلروز عروق کرونر و محیطی، تغییرات در پروفایل چربی و افزایش خطر ابتلا به همه اشکال سکته مغزی همراه است.
فشار خون بالا و مصرف الکل
فشار خون بالا معمولاً به عنوان فشار خون سیستولیک بالای 14 mmHG و فشار دیاستولیک بالای 90 mmHG تعریف می شود. مطالعات مختلف همگی به افزایش فشار خون توسط مصرف منظم الکل به روشی وابسته به دوز اشاره دارند.در ارزیابی و درمان پرفشاری خون مرتبط با الکل کاهش قابل توجه مصرف الکل در کنار داروهایی مانند: مهارکننده های ACE، مسدود کننده های کانال کلسیم و دیورتیک ها ضروری است و بهبود فشار خون یک ماه بعد از ترک الکل در فشار خون بالای مرتبط با الکل، قابل مشاهده می باشد که تا میانگین کاهش فشار خون 7.2 میلی متر جیوه در مشروب خواران سنگین در مطالعات مختلف دیده شده است.
در برخی از مطالعات مشاهده شده است که کاهش مصرف الکل باعث کاهش فشار خون در افرادی خواهد شد که بیش از دو نوشیدنی در روز مصرف می کردند و نه در کسانی که دو و یا کمتر از دو نوشیدنی در روز مصرف می کنند.انجمن آمریکایی فشار خون بالا و انجمن بین المللی فشار خون توصیه می کنند، که مردان مصرف الکل خود را به بیش از دو نوشیدنی در روز و زنان به بیش از یک نوشیدنی روز نرسانند. برای نشان دادن اهمیت کنترل فشار خون در سطح جمعیت به این نکته توجه کنیم که افزایش 2 میلی‌متر جیوه در فشار خون، مرگ و میر ناشی از سکته مغزی را تا 10 درصد و مرگ و میر ناشی از بیماری عروق کرونر را تا 7 درصد افزایش خواهد داد.
آریتمی قلبی و مصرف الکل
مصرف زیاد الکل، حتی در کسانی که عملکرد قلب شان طبیعی می باشد، با ایجاد آریتمی حاد قلبی همراه می باشد، که یکی از رایج ترین آریتیم های مشاهده شده AF یا فیبریلاسیون دهلیزی می باشد. اما فلوتر دهلیزی، تاکی کاردی جانکشنال، کمپلکس های بطنی زودرس، کمپلکس های دهلیزی زودرس، تاکی کاردی دهلیزی حمله ای و تاکی کاردی بطنی نیز مشاهده شده اند. الکل ممکن است همراه با اختلالات الکترولیت و یا بیماری های حاد مانند: عفونت که به دنبالش آریتمی فوق بطنی ایجاد می گردد.
بالاترین آستانه ایمن تقریباً یک نوشیدن در روز است که همین دوز نیز خطر نسبی AF را 10٪ افزایش می دهد.با این حال، به نظر می رسد که رابطه بین مصرف مزمن الکل و آریتمی ممکن است غیر خطی باشد و شامل ارتباطی پیچیده بین دوز، الگوی نوشیدن، سن و جنس باشد.الکل با بروز AF در افراد مسن با سطح کمتر نوشیدنی (2 تا 3 نوشیدنی در هفته) رابطه معکوس دارد.ترک حاد الکل در مصرف کنندگان مزمن الکل می تواند فعالیت سمپاتیک قلبی را افزایش دهد و تغییرات ضربان قلب و حساسیت بارورفلکس را کاهش دهد و سبب تقویت آریتمی های قلبی شود.
علت مرگ ناگهانی در مصرف کنندگان الکل
مرگ ناگهانی در سوء استفاده از الکل (SUDAM) به طور فزاینده ای شناخته شده است و هیچ یافته کالبد شکافی به جز تغییر در چربی کبد در آن ها مشاهده نشده است، چندین دلیل احتمالی (اما اثبات نشده) برای چنین مواردی وجود دارد از جمله آریتمی بطنی که با مصرف مداوم الکل آشکار می شود و یکی از احتمالات است.مصرف بالای الکل با طولانی شدن فاصلهQT در نوار قلب همراه است.
خطر تاکی کاردی بطنی و مرگ ناگهانی قلبی در افرادی که مصرف متوسط الکل به صورت 2 تا 6 نوشیدنی در هفته دارند نسبت به کسانی که مصرف بالای الکل به صورت 21 تا 35 نوشیدنی در هفته و یا بیشتر دارند، کمتر است و حتی در برخی از مطالعات بیان می شود مصرف کم تا متوسط می تواند اثرات محافظت کننده در برابر بیماری عروق کرونر داشته باشد.مصرف روزانه الکل با دوره های کوتاه تر مقاومت دهلیزی موثر (AERP) در بیماران کمتر از 60 سال همراه است.فیبریلاسیون دهلیزی شایع ترین آریتمی مرتبط با مصرف مزمن الکل با حجم بالا است.
کاردیومیوپاتی و مصرف الکل
مصرف بیش از حد و مزمن الکل یکی از دلایل اصلی اتساع ثانویه قلب و کاردیومیوپاتی می باشد با این حال بهبود کامل عملکرد قلب در صورت تشخیص زود هنگام و کاهش مصرف الکل ممکن می باشد. شیوع در مردان و زنان مشابه است (مصرف الکل در مردان بیشتر است اما زنان بیشتر در معرض اثرات آن هستند). الکل از طریق مکانیسم های مختلف می تواند منجر به تولید بیش از حد رادیکال های آزاد و مرگ سلول های ماهیچه ای قلب شود. این تغییرات در نهایت منجر به افزایش اتساع توده بطن چپ، نازک شدن و اختلال عملکرد بطن چپ می شود . تنوع ژنتیکی، تفاوت در تغذیه، قومیت و جنسیت همچنین ممکن است بر وقوع کاردیومیوپاتی ناشی از مصرف الکل تاثیرگذار باشد.
مطالعات آینده نگر نشان داده اند که مصرف مزمن الکل به صورت بیش از 100 گرم در روز در مردان و بیش از 80 گرم در روز در زنان در طول یک دوره 10 ساله و با اثرات وابسته به دوز بر روی عملکرد بطن چپ اثرگذار می باشد. مصرف منظم و سنگین الکل می تواند منجر به کاردیومیوپاتی ناشی از الکل شود که با اتساع و اختلال در انقباض یک با هر دوی بطن ها در کنار ضخامت نرمال یا کاهش یافته دیواره بطن ها همراه می باشد. به صورت کلی کاردیومیوپاتی ناشی از مصرف الکل به عنوان یک کاردیومیوپاتی اتساعی اکتسابی مرتبط با مصرف سنگین و طولانی مدت الکل به صورت بیش از 80 گرم در روز و در یک دوره حداقل 5 ساله تعریف می شود.
با وجود درمان دارویی بهینه برخی از بیماران کاردیومیوپاتی الکلی باید برای قرار دادن ضربان سازهای قلب (ICD) و در صورت لزوم پیوند قلب ارزیابی شوند. پیروی از یک رژیم غذایی متعادل در این بیماران مهم می باشد و هر گونه کمبود تغذیه ای باید اصلاح گردد.ممکن است مکمل یاری با برخی از ویتامین ها از جمله ویتامینB12 ، B6 و فولات مورد نیاز باشد به ویژه برای کسانی که مصرف مداوم الکل داشته اند.در بزرگترین مطالعه منتشر شده روی بیماران مبتلا به کاردیومیوپاتی الکلی، تقریبا یک سوم این بیماران پیش آگهی ضعیفی داشتند و دو سوم آنها نیز از نظر بالینی پایدار باقی ماندند.
راه های جلوگیری از عوارض مصرف الکل
غربالگری افرادی که مشروبات الکلی در سطح «در معرض خطر» مصرف می کنند وانجام یک مداخله کوتاه ممکن است از ایجاد عوارض قلبی عروقی مانند فشار خون و آریتمی جلوگیری کند با این حال و با وجود شواهد قوی در این زمینه، چنین مداخلاتی به صورت روتین در عرصه پزشکی کمتر اجرا می شوند.به طور مثال مصاحبه انگیزشی یک سبک مشاوره است که هدف آن تمرکز بر اهدافی مانند تغییر در رفتارهای بهداشتی می باشد.مداخلات روانی اجتماعی در درمان اختلال مصرف الکل، موثر و پایه اصلی درمان می باشند و هدف اصلی درمان وابستگی به الکل، به طور سنتی پرهیز بوده است.
برخی از داروها مانند نالترکسون، دی سولفیرام و … همراه با مداخلات روانی اجتماعی، خطر بازگشت به مصرف الکل را کاهش می دهند.در روزهای اولیه استفاده از دی سولفیرام، دوز آزمایشی الکل به آنها داده می شود و در اکثر بیماران تغییراتی در نوار قلب و نیز نوسانات فشار خون (افزایش و کاهش فشار خون) مشاهده می شود و به همین دلیل دی سولفیرام معمولا برای بیماران گروه قلبی پیشنهاد نمی شود.پرهیز از الکل احتمالا بهترین نتیجه را به جهت کنترل پیامدهای فشار خون بالا، آریتمی و کاردیومیوپاتی دارد اما ممکن است برای بسیاری از بیماران امکان پذیر یا قابل قبول نباشد.
نتیجه گیری
اگرچه مصرف الکل با حجم کم (یک نوشیدنی در روز یا کمتر برای زنان و دو نوشیدنی برای مردان) ممکن است اثرات مثبتی را از نظر کاهش خطر بیماری ایسکمیک قلبی به همراه داشته باشد اما مصرف الکل در سطوح بالاتر با افزایش خطر قلبی عروقی و مرگ و میر زودرس همراه است. گاه به گاه زیاده روی در مصرف الکل (بیش از پنج نوشیدنی در طول مدت زمان کوتاهی در روز) سبب می شود که هرگونه اثرات مثبت مرتبط با مصرف الکل در حجم کم معکوس گردد.
عوارض اصلی قلبی عروقی مرتبط با مصرف طولانی مدت الکل عبارتند از فشار خون بالا، آریتمی قلبی، کاردیومیوپاتی و نارسایی قلبی. درمان اختلال مصرف الکل به بهترین وجه بر روی پرهیز ازمصرف الکل متمرکز است، اگرچه اغلب با کاهش قابل توجه و یا تغییر الگوی مصرف الکل نیز سود حاصل می شود.
دکتر حدیث گرامی، متخصص تغذیه
