غده ی تیروئید به وسیله ی هورمون هایی که ترشح می کند، وظیفه ی تنظیم سوخت و ساز و برقراری تعادل متابولیسم را در بدن دارد. کم شدن یا زیاد شدن میزان هورمون های ترشحی این غده می تواند به بروز عوارضی در بدن منجر گردد. پیش از این در مطالبی در همین سایت در مورد عوارض کم کاری تیروئید و روش های درمانی و عوارض درمان آن صحبت کرده ایم. در این نوشته سعی داریم به پرکاری تیروئید یا تیروتوکسیکوز، علایم و زمان مناسب درمان آن بپردازیم.
هورمون های تیروئیدی چه کارکردی در بدن دارند؟
غده ی تیروئید یک ارگان پروانه ای شکل است که در قسمت جلویی گردن و زیر برجستگی سیب آدم قرار گرفته است. این غده به ترشح هورمون های تیروئیدی می پردازد. هورمون های تیروئیدی مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن و برقراری متابولیسم صحیح در بدن شما می باشند. بنابراین تنظیم درست این هورمون ها برای عملکرد سالم و بدون نقص بدن ضروری می باشد. به هم ریختن این تعادل در تنظیم هورمون های تیروئیدی می تواند باعث بروز عوارضی شود که در مورد آنها بیش تر صحبت خواهیم کرد.
تیروتوکسیکوز چیست؟
تیروتوکسیکوز یا پرکاری تیروئیدی به حالتی اطلاق می شود که در آن میزان هورمون های ترشح شده از غده ی تیروئید افزایش می یابند. این حالت می تواند به علل مختلفی رخ دهد ولی در بسیاری از موارد علت مشخصی برای بروز این عارضه یافت نمی شود و در برخی موارد هم وجود گره های تیروئیدی می توانند باعث بروز این حالت شوند.
همان طور که در کم کاری به خاطر کم ترشح شدن هورمون تیروئید عوارضی در بدن رخ می دهد، در پرکاری هم به خاطر بیش از حد ترشح شدن همین هورمون هاست که متابولیسم طبیعی بدن از حالت خود خارج می شود و عوارضی رخ می دهد که در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
علایم تیروتوکسیکوز چیست؟
گفتیم که در تیروتوکسیکوز میزان ترشح هورمون های تیروئیدی افزایش پیدا می کند. این افزایش می تواند با عوارضی مانند موارد زیر همراه باشد:
- تپش قلب
- کاهش وزن
- تعریق
- اضطراب زیاد
- لرزش دستها
- برجستگی چشم ها
این بیماری خطرناک نیست ولی بخاطر علایمی که دارد و تاثیری که روی وضعیت قلبی عروقی فرد می گذارد بهتر است که درمان شود.
تشخیص پرکاری تیروئید
دقیق ترین روش تشخیص تیروتوکسیکوز استفاده از روش های آزمایشگاهی است. در این روش از شما آزمایش خون به عمل خواهد آمد و با بررسی میزان هورمون های تیروئیدی ساخته شده توسط غده ی تیروئید می توان تشخیص داد که آیا میزان هورمون های تیروئیدی شما در سطح طبیعی است یا اینکه غده ی تیروئید دچار کم کاری یا پرکاری شده است.
روش های درمان و یا کنترل تیروتوکسیکوز
بر خلاف درمان کم کاری تیروئید که گفتیم تنها به صورت دارویی و با مصرف قرص انجام می شود، برای درمان پرکاری تیروئید روش های متفاوتی وجود دارد. روش دارویی مبتنی بر استفاده از داروهای خوراکی است که در این حالت از دو داروی متی مازول یا PTU استفاده می شود که استفاده از هر یک از این دو دارو بستگی به صلاح دید پزشک دارد هر چند امروزه در اکثر موارد برای درمان پرکاری تیروئید از داروی متی مازول استفاده می شود.
تجویز ید رادیواکتیو نیز، روش دیگری است که در برخی بیماران استفاده می شود. در این بیماران با تجویز ید بافت های تیروئیدی پرکار از کار انداخته می شوند. این روش تقریبا بی خطر است و عارضه ی مهمی برای سایر بافت های بدن ندارد ولی استفاده از آن وابسته به تجویز پزشک است و تنها در مواردی که پزشک صلاح بداند از این دارو استفاده می شود. روش سوم هم جراحی است که در این روش نیز غده ی تیروئید خارج می شود که البته این روش امروزه کاربرد آنچنانی ندارد.
نکاتی که باید حین درمان در نظر داشته باشید.
مهم ترین نکته در مورد درمان تیروتوکسیکوز انجام آزمایش های دوره ای است. در این بیماران باید پس از شروع درمان در بازه های زمانی مشخص (مثلا دو تا سه ماه یک بار در ابتدای شروع درمان) آزمایشات منظم خون انجام شوند و وضعیت هورمون های تیروئیدی چک شوند و بر اساس جواب این آزمایشات درمان بیمار تنظیم گردد.
ممکن است بر اساس نتیجه ی آزمایشات انجام شده نیاز به کم کردن یا بیش تر کردن داروها هر بیماری باشد. نظم در انجام این آزمایشات بسیار با اهمیت است.
عوارض درمان پرکاری تیروئید با دارو
همانند درمان کم کاری تیروئید که در صورت مناسب نبودن دوز می توانست به بروز پرکاری تیروئید منجر شود درمان پرکاری تیروئید هم در صورت مناسب نبودن می تواند به سرکوب بیش از حد فعالیت تیروئید و در نتیجه بروز علایمی نظیر آنچه در کم کاری تیروئید داشتیم منجر شود. از مهم ترین عوارض این داروها موارد زیر را میتوان نام برد:
- افزایش وزن
- احساس سرما
- خستگی بیش از حد
- کاهش ضربان قلب
- ضایعات پوستی و خشکی پوست
در صورت بروز هر یک از این علائم لازم است که حتما به پزشک خود اطلاع دهید تا دوز درمانی مناسب برای شما تجویز شود. مهم ترین نکته در مورد بیمارانی که در حال مصرف این دارو هستند این است که:
- دارو را همیشه منظم و طبق دستور پزشک استفاده کنند.
- دوما انجام آزمایشات توصیه شده دقیقا در زمان مناسب و طبق تجویز پزشک باشد.
با رعایت این دو مورد احتمال اینکه عوارض این دارو بروز کند و فرد دچار مشکل بشود کمتر است. همچنین در برخی افراد ممکن است دارو با برخی ناراحتی های گوارشی نظیر درد شکم و نفخ و تهوع همراهی داشته باشد که در این حالات توصیه می شود فرد دارو را همراه با وعده های غذایی مصرف کند تا این عوارض کاهش پیدا کنند.
سایر علائم پرکاری تیروئید
تیروئید می تواند چندین علامت بالقوه ایجاد کند، این علادم شامل:
- دست های لرزان
- مشکل در تحمل گرما
- ضعف عضلانی
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
- کاهش وزن با وجود افزایش اشتها
- مشکل در خوابیدن
- عصبی بودن
- حرکات مکرر روده گواتر
درمان تیروتوکسیکوز
پزشک ممکن است درمان پرکاری تیروئید را با چندین روش مختلف توصیه کند، از جمله:
درمان تیروئید پرکار با داروها:
یک متخصص مراقبت های بهداشتی ممکن است استفاده از مسدود کننده های بتا را توصیه کند. این نوع دارو می تواند به علائم خاصی مانند: ضربان قلب سریع و عصبی کمک کند. داروهای ضد تیروئید، مانند متیمازول، می توانند به کاهش تعداد هورمون های تیروئیدی که تیروئید تولید می کند، کمک کنند.
درمان درمان تیروئید پرکار با رادیواکتیو:
در این روش از ید رادیواکتیو برای تخریب آهسته بافت تیروئید مسئول ساخت هورمون ها استفاده می شود. فرد ید را به صورت خوراکی مصرف می کند و ممکن است به بیش از یک درمان برای کمک به کاهش تولید هورمون تیروئید نیاز داشته باشد.
درمان تیروئید پرکار با جراحی:
جراح ممکن است بخشی از تیروئید را برای کمک به کاهش تولید هورمون های تیروئید بردارید. هر گزینه درمانی دارای مزایا و معایب بالقوه ای است که آن را برای برخی افراد مناسب می کند اما برای برخی دیگر مناسب نیست. یک فرد باید درمان خود را با پزشک در میان بگذارد تا مشخص شود کدام گزینه ممکن است برای او بهترین کار را انجام دهد.
