نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در صورت ابتلا به دیابت میتواند رخ دهد. قند خون بالا میتواند به اعصاب در بدن آسیب برساند. نوروپاتی دیابتی اغلب میتواند باعث آسیب به اعصاب ساق پاها و خودِ پا شود.
بسته به اعصاب آسیب دیده، علائم نوروپاتی دیابتی میتواند از درد و بی حسی در ساق پاها و پا تا مشکلات دستگاه گوارش، دستگاه ادراری، رگ‌های خونی و قلب متغیر باشد. برخی از افراد علائم خفیفی را تجربه می‌کنند. اما برای بعضی از مبتلایان به نوروپاتی دیابتی میتواند شرایط کاملاً دردناک و ناتوان کننده باشد.
نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی دیابت است که ممکن است تا حدود 50٪ از مبتلایان به دیابت را تحت تأثیر قرار دهد. اما اغلب مبتلایان می‌توانند با مدیریت مداوم قند خون و شیوه زندگی سالم از پیشرفت نوروپاتی دیابتی جلوگیری کرده یا سرعت پیشرفت آن را کاهش دهند.
علائم نوروپاتی دیابتی
چهار نوع اصلی نوروپاتی دیابتی وجود دارد.
در برخی از مبتلایان ممکن است یک نوع یا بیشتر از یک نوع نوروپاتی وجود داشته باشد.
علائم بستگی به نوع آن و نوع اعصاب درگیر خواهند داشت. معمولاً علائم به تدریج تشدید می‌شوند. تا زمانی که آسیب عصبی قابل توجهی رخ ندهد ممکن است بیمار اصلا متوجه وجود چنین حالتی در خود نشود.
1- نوروپاتی محیطی
به این نوع نوروپاتی ممکن است نوروپاتی محیطی متقارن دیستال (انتهایی) نیز گفته شود. این حالت شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی است. ابتدا روی ساق پاها و خود پا تأثیر می‌گذارد و به دنبال آن دست و بازو را فرا می‌گیرد. علائم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی اغلب در شب تشدید میشود و شامل موارد زیر است:
· بی‌حسی یا کاهش توانایی احساس درد یا تغییر دما
· احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش
· دردهای شدید یا گرفتگی
· افزایش حساسیت به لمس، برای برخی از افراد حتی وزن یک ملافه میتواند دردناک باشد
· مشکلات جدی پا مانند زخم، عفونت و درد استخوان و مفاصل
2- نوروپاتی خودکار (اتونوم)
سیستم عصبی خودکار یا اتونوم، قلب، مثانه، معده، روده‌ها، اندام‌های جنسی و چشم‌ها را کنترل میکند. دیابت میتواند روی اعصاب در هر یک از این مناطق تأثیر بگذارد و باعث موارد زیر شود:
· عدم آگاهی از میزان قند خون پایین (عدم آگاهی از هیپوگلیسمی)
· مشکلات مثانه یا روده
· کند شدن فرآیند تخلیه معده (گاستروپارزی) که باعث تهوع، استفراغ و از بین رفتن اشتها میشود
· تغییر در نحوه تنظیم عکس‌العمل چشم‌ها از نور به تاریکی
· کاهش پاسخ جنسی
3- نوروپاتی پروگزیمال
این نوع نوروپاتی، که به آن آمیوتروفی دیابتی نیز گفته می شود، اغلب بر اعصاب ران، باسن یا پاها تأثیر می‌گذارد. همچنین میتواند روی ناحیه شکم و قفسه سینه تأثیر بگذارد. علائم معمولاً در یک طرف بدن مشاهده میشود اما ممکن است به طرف دیگر گسترش یابد. ممکن است برخی از علائم زیر تجربه گردد:
· درد شدید در لگن و ران یا باسن
· عضلات ران ضعیف و تحلیل رفته
· دشواری برخاستن از حالت نشسته
· درد شدید معده
4- نوروپاتی کانونی (مونونوروپاتی)
دو نوع نوروپاتی کانونی وجود دارد – جمجمه و محیطی. مونونوروپاتی به آسیب وارد شده به یک عصب خاص اشاره دارد. مونونوروپاتی همچنین ممکن است منجر به موارد زیر شود:
· تمرکز مشکل یا دید مضاعف
· درد پشت چشم
· فلج در یک طرف صورت (فلج بل)
· بی‌حسی یا گرفتگی در دست یا انگشتان، به جز انگشت کوچک
· ضعف در دست که ممکن است باعث رها کردن سریع اجسام گردد.
علت‌های نوروپاتی دیابتی
علت دقیق هر نوع نوروپاتی ناشناخته است. محققان بر این باورند که با گذشت زمان، قند خون کنترل نشده میتواند به اعصاب آسیب برساند و در توانایی ارسال سیگنال‌ها اختلال ایجاد کند و منجر به نوروپاتی دیابتی شود. قند خون بالا همچنین میتواند دیواره رگ‌های خونی کوچک یا مویرگ‌ها را که تأمین اکسیژن و مواد مغذی را به عهده دارند تضعیف کند.
عوامل خطر نوروپاتی دیابتی
هرکسی که مبتلا به دیابت باشد میتواند دچار نوروپاتی شود. اما عوامل خطر زیر باعث میشود به عصب بیمار آسیب بیشتری وارد آید:
کنترل ضعیف قند خون
قند خون کنترل نشده میتواند فرد را در معرض هر عارضه ناشی از دیابت از جمله آسیب عصبی قرار دهد.
سابقه دیابت
هر چه مدت زمان ابتلا به دیابت بیشتر باشد خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی بیشتر است، به خصوص اگر قند خون به خوبی کنترل نشود.
بیماری کلیوی
دیابت میتواند به کلیه‌ها آسیب برساند. آسیب کلیه میتواند سموم را به درون خون بریزد، که خود منجر به آسیب عصبی میشود.
اضافه وزن
داشتن شاخص توده بدنی (BMI) 25 یا بیشتر ممکن است خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی را افزایش دهد.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن، شریان‌ها را باریک و سخت میکند و جریان خون به ساق پاها و پا را کاهش می‌دهد. این امر باعث میشود زخم‌ها به سختی بهبود یابند و به اعصاب محیطی آسیب برساند.
عوارض نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی میتواند عوارض جدی ایجاد کند، از جمله:
◼ عدم آگاهی از هیپوگلیسمی
قند خون زیر 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به طور معمول باعث لرز، تعریق و ضربان قلب سریع میشود. اما اگر نوروپاتی اتونوم وجود داشته باشد، ممکن است این علائم هشدار دهنده در فرد ایجاد نشود و ناگهان فرد دچار عوارض جدی‌تری مانند غش کردن شود.
◼ از دست دادن انگشت پا، ساق پا یا خود پا
آسیب عصبی میتواند باعث شود احساس لامسه در پاها از دست برود، بنابراین حتی بریدگی‌های جزئی نیز بدون بروز احساس درد به زخم‌های بزرگ‌تری تبدیل شوند. در موارد شدید، عفونت میتواند به استخوان منتشر شده یا منجر به مرگ بافت شود. در این حالت قطع انگشت پا، خود پا از مچ به پایین یا حتی بخش بیشتری از پا مثلا از زانو به پایین ممکن است لازم باشد.
◼ عفونت ادراری و بی‌اختیاری ادرار
اگر اعصابی که مثانه را کنترل می‌کنند آسیب ببینند، ممکن است تخلیه کامل مثانه رخ ندهد.
باکتری‌ها می‌توانند در مثانه و کلیه‌ها باعث عفونت دستگاه ادراری شوند. آسیب عصبی همچنین میتواند بر احساس فرد در هنگام نیاز به ادرار کردن یا کنترل عضلات در هنگام تخلیه ادرار تأثیر بگذارد و منجر به نشت ادرار (بی‌اختیاری) شود.
◼ افت شدید فشار خون
آسیب به اعصاب کنترل کننده جریان خون میتواند بر توانایی بدن در تنظیم فشار خون تأثیر بگذارد. این حالت میتواند باعث افت شدید فشار خون هنگام ایستادن بعد از نشستن شود، که خود ممکن است به سرگیجه و غش کردن منجر شود.
◼ مشکلات گوارشی
اگر آسیب عصبی به دستگاه گوارش وارد آید، میتواند باعث بروز یبوست یا اسهال و یا هر دو این موارد گردد. آسیب عصبی مربوط به دیابت میتواند منجر به گاستروپارزی شود، شرایطی که معده خیلی آهسته تخلیه شود یا به طور کامل تخلیه نشده و باعث نفخ و سوء هاضمه گردد.
◼ اختلال عملکرد جنسی
نوروپاتی اتونومیک اغلب به اعصاب موثر بر اندام‌های جنسی آسیب می‌رساند. مردان ممکن است اختلال نعوظ را تجربه کنند و زنان در آمادگی و برانگیختگی جنسی مشکل داشته باشند.
◼ افزایش یا کاهش تعریق
آسیب عصبی میتواند نحوه عملکرد غدد عرق را مختل کرده و کنترل صحیح دمای بدن را دشوارتر سازد.
تشخیص نوروپاتی دیابتی
پزشک معمولاً میتواند با انجام یک معاینه بالینی و بررسی دقیق علائم و سابقه پزشکی، نوروپاتی دیابتی را تشخیص دهد.
پزشک موارد زیر را بررسی میکند:
· قدرت کلی عضلات
· رفلکس‌های تاندونی
· حساسیت به لمس و لرزش
به همراه معاینه بالینی، پزشک ممکن است آزمایش‌های خاصی را برای کمک به تشخیص نوروپاتی دیابتی انجام دهد، مانند:
تست فیلامنت: پزشک یک فیبر نایلونی نرم را روی قسمت‌هایی از پوست مالش می‌دهد تا حساسیت به لمس را مورد آزمایش قرار دهد.
تست لمس: این آزمایش غیرتهاجمی برای نشان دادن چگونگی واکنش اعصاب به لرزش و تغییر دما استفاده میشود.
آزمایش هدایت عصب: این تست، سرعت عمل اعصاب در بازوها و پاها را با میزان هدایت الکتریکی مورد بررسی قرار می‌دهد. این تست اغلب برای تشخیص سندرم تونل کارپال استفاده میشود.
تست پاسخ عضلانی: این روش الکترومیوگرافی نامیده میشود، این آزمایش اغلب با مطالعات عصب انجام میشود. تخلیه‌های الکتریکی ایجاد شده در ماهیچه‌ها را اندازه‌گیری میکند.
آزمایش خودکار یا اتونومیک: ممکن است آزمایش‌های ویژه‌ای برای تعیین چگونگی تغییر فشار خون در هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف و این که آیا تعریق به طور عادی صورت می‌گیرد، انجام شود.
درمان نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی درمان شناخته شده‌ای ندارد. اهداف درمان عبارتند از:
· پیشرفت آهسته بیماری
· تسکین درد
· مدیریت عوارض و بازیابی عملکرد
· کند شدن پیشرفت بیماری
نگه داشتن مداوم قند خون در محدوده مورد نظر، کلیدی برای جلوگیری یا به تأخیر انداختن آسیب‌های عصبی است. مدیریت مناسب قند خون حتی ممکن است برخی از علائم فعلی بیمار را نیز بهبود بخشد. پزشک بر اساس عواملی از جمله سن، مدت زمان ابتلا به دیابت و سلامت کلی، بهترین محدوده هدف را برای بیمار مشخص میکند.
ممکن است لازم باشد سطح قند خون به طور مجزا در نظر گرفته شود. اما، به طور کلی، انجمن دیابت آمریکا میزان قند خون هدف برای اکثر مبتلایان به دیابت را بصورت زیر توصیه میکند:
بین 80 تا 130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر ، که 4/4 و 2/7 میلی‌گرم در لیتر (میلی‌مول در لیتر) قبل از غذا است.
کمتر از 180 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (0/10 میلی‌مول در لیتر) دو ساعت بعد از غذا.
با این حال بهتر است اکثر افراد جوان دیابتی سطح قند خون کمی پایین‌تر و افراد مسن سطح قند خون کمی بالاتر داشته باشند چرا که ممکن است بیشتر در معرض عوارض افت قند خون باشند. به طور کلی میزان قند خون را قبل از غذا به صورت زیر توصیه می‌کنند:
بین 80 تا 120 میلی‌گرم در دسی لیتر (4/4 و 7/6 میلی‌مول در لیتر) برای افراد 59 ساله و جوان‌تر که هیچ گونه مشکل پزشکی دیگری ندارند.
بین 100 تا 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (6/5 و 8/7 میلی‌مول در لیتر) برای افراد 60 ساله و بالاتر یا برای کسانی که به بیماری‌های دیگری از جمله بیماری های قلبی، ریوی یا کلیوی مبتلا هستند.
راه‌های مهم دیگر برای کمک به کند شدن یا جلوگیری از بدتر شدن نوروپاتی شامل حفظ فشار خون، کنترل وزن سالم و فعالیت بدنی منظم است.
دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی
شهرزاد
پنجشنبه ۵ اسفند ۰( 1 سال پیش)
تعداد بازدید: 114
مشاهده پرسش
