۹۵-۹۰ درصد از دیابت ها، دیابت نوع ۲ است. در دیابت نوع ۲ بطور کلی یا مقاومت در مقابل انسولین وجود دارد و یا انسولین کم ترشح می شود، اما عوامل دیگری نیز با این قضیه همراهی می کنند:
- علل ژنتیکی
در بسیاری از مردم دارای دیابت نوع ۲ یک عضو فامیل، یا به دیابت نوع ۲ و یا به یکی از مشکلات مرتبط با دیابت مانند افزایش سطح کلسترول افزایش فشار خون یا چاقی، مبتلاست.
- عوامل مستعد کننده شیوه زندگی
خوردن غذای غیر بهداشتی و عدم انجام ورزش و تحرک کافی موجب افزایش وزن و در نتیجه افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ می شود.
- دیابت بارداری
تعداد کمی از خانم های باردار، دچار دیابت بارداری می شوند که شبیه دیابت نوع ۲ است و معمولا بعد از زایمان، بهبود پیدا می کنند. برخی از آن ها، بعد ها در طول زندگی، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را دارند.
علائم دیابت نوع ۲
معمولا قبل از آنکه دیابت نوع ۲ تشخیص داده شود، بیشتر مردم علائمی ندارند. در افرادی که علائمی بروز می‌کند، شایعترین آنها شامل موارد زیر است:
⚠️ تکرر ادرار
⚠️ احساس تشنگی مکرر
⚠️ تاری دید
⚠️ افزایش گرسنگی
⚠️ خستگی
⚠️ کاهش وزن ناخواسته
⚠️ عفونت های مکرر
⚠️ دیر بهبود یافتن زخم ها
متاسفانه تا به امروز درمان قطعی برای دیابت نوع ۲ پیدا نشده است ولی مواردی هست که می توانند به روند بهتر شدن علائم آن کمک کنند از جمله:
- کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن
- تغذیه مناسب با بیماری
- ورزش و تحرک کافی
- استفاده صحیح داروهایی که در صورت لزوم، پزشک تجویز می‌کند.
دیابت در طول زندگی عوارض متعددی از خود بجا میگذارد اما باید بدانیم که دیابت نوع ۲ و عوارض همراه، خطر بیماری های عروقی، بیماری های عصبی محیطی، پای دیابتی و …. را افزایش می‌دهد.
عوامل خطر‌ساز بیماری های عروقی محیطی
دیابت و استعمال دخانیات، قوی ترین عوامل خطر ساز بیماری های عروقی محیطی هستند.
در افراد دیابتی، خطر بیماری های عروق محیطی مثل پاها، بالا بودن سن، مدت زمان ابتلا به دیابت و وجود آسیب اعصاب محیطی افزایش می یابد.
علائم بیماری عروق محیطی شامل لنگیدن های دوره ای و متناوب، درد هنگام استراحت عدم رشد مو در ساق پا، بدشکل شدن ناخن های شست، پوست سرد، خشک و ترک خورده، از بین رفتن بافت و سیاه شدن پا می‌باشد.
نوروپاتی یا آسیب اعصاب بخصوص عصب پاها در دیابت
این اختلال معمولا بصورت اختلال حسی و درد در قسمت اندام ها بخصوص پاها بروز می کند. ممکن است علائمی نظیر خواب رفتگی، گزگز، احساس برندگی یا سوزش در پاها بوجود بیاید و کم کم به سمت ساق پاها پیشرفت کند. گاهی درد نیز وجود دارد که شب ها تشدید می‌شود.
با پیشرفت آسیب عصبی دیابتی، درد کاهش یافته و درنهایت از بین رفته، ولی فقدان حس در پاها باقی خواهد ماند.
بعضی اوقات درد در مهره ها، قفسه سینه، شکم و ران یا مفصل لگن بروز می‌کند.
فقدان تعریق در پاها می تواند موجب خشک شدن پاها و ترک خوردن پوست شده و خطر زخم شدن پاها را افزایش دهد.
چرا در دیابت نوع ۲، زخم و عفونت ایجاد می‌شود؟
۱- آسیب عصب های محیطی
در آسیب عصب های محیطی، احتمال دارد پای بیمار دچار ضربه های کوچک، خراش و یا زخم شود ولی بیمار آنرا حس نمی‌کند. از طرفی پاها خشک و ترک دار شده و میکروب ها به داخل آن نفوذ کرده و دچار عفونت می‌شوند.
۲- بیماری شریانی محیطی
عروق پاها تحت تاثیر دیابت قرار گرفته و گرفتگی عروقی رخ می‌دهد، در نتیجه خونرسانی به قسمت های مختلف دچار کمبود و اختلال خواهد شد و زمینه ایجاد زخم فراهم می‌شود.
۳- غیر طبیعی شدن ساختار (ساختمان) پا
مثل شست چکشی شکل، تغییر شکل پنجه انگشتان پا و… به همراه بی حسی پا، سبب انتقال غیر طبیعی وزن بدن به پاها در حین راه رفتن شده و باعث تشکیل پینه یا زخم می شود.
معمولا بهبود زخم در افراد دیابتی، دیرتر اتفاق می‌افتد و اگر عوامل زمینه ساز فوق نیز وجود داشته باشد، زخم نیازمند توجه و مراقبت بیشتر است.
شایعترین مکان ها برای بروز زخم، مفصل (شست) پا و یا (مفصل) متصل کننده انگشتان به کف پاها می باشند. اما زخم در نواحی دیگری از جمله کف پا، پاشنه پا، روی پا، مچ و ساق پا نیز رویت می‌شود.
درمان مشکلات و عوارض پاها
بهترین درمان برای زخم‌ها و جلوگیری از قطع پا عبارتند از: پیشگیری از بروز آنها از طریق تشخیص افراد در معرض خطر، آموزش به بیماران و اجرای روش‌هایی برای جلوگیری از ایجاد زخم و استفاده از پوشش‌های دیابتی برای پا
نکته مهم: پای تمام افراد دیابتی بایستی سالانه مورد معاینه قرار‌گیرد.
اگر سن فرد دیابتی بالای ۵۰ سال باشد، بایستی سیستم عروقی هم مورد بررسی کامل قرار‌گیرد. در آموزش بیماران بایستی نکات زیر مدنظر قرار گیرند:
- انتخاب دقیق کفش برای دیابتی‌ها: بهتر است از کفش و جوراب دیابتی استفاده کنند.
- اشخاص دیابتی در فضا‌های سربسته با صندل دیابتی راه بروند.
- معاینه روزانه پاها توسط بیمار برای تشخیص زودرس مشکلات احتمالی
- خودداری از درمان خودسرانه مشکلات و ناهنجاری های پا و خودداری از رفتار های پرخطر مثل پابرهنه راه رفتن.
- درصورت بروز یک مشکل سریعا به مرکز درمانی پا مراجعه نمایند.
- پینه ها و بدشکلی های ناخن، باید به وسیله پاپزشک درمان شوند.
- عدم کشیدن سیگار، کنترل چربی خون، کنترل فشار خون و کنترل قند خون بسیار پر اهمیت است.
در بیانیه جامع ADA ( انجمن دیابت آمریکا ) به کارایی چند روش درمان زخم‌های پای دیابتی اشاره شده است از جمله:
🟢 کاهش فشار وارد بر پا
🟢 تمیز کردن زخم
🟢 پانسمان زخم
🟢 کاربرد صحیح آنی بیوتیک‌ها
🟢 برقراری مجدد عروق
کاهش فشار وارد بر پا عبارت است از خودداری کامل از وارد شدن وزن بر زخم، که شامل استراحت در بستر و استفاده از برخی وسایل درمانی ارتوپدی فنی مثل صندل دیابتی و حتی گچ می باشد.
عوارض پوستی و تاول دیابتی
🔻 لکه های پوستی و دیابتی ساق پا و روی پا که از یک ناحیه قرمز شروع و کم کم به سمت قهوه ای شدن پیشرفت می‌کند.
🔻بیماری‌های تاولی، زخم های کم عمق یا ضایعات پوستی جلوی ساق پا
معمولا توصیه می‌شود جهت درمان اینگونه عوارض، بیمار آنها را دستکاری نکند و به مرکز پاپزشکی مراجعه نماید.
نویسنده: دکتر فرشاد احمدی متخصص پاپزشکی و ستون فقرات
در افراد دیابتی، پا جزو ارگان‌های مورد آسیب جدی می‌باشد. لذا بایستی بطور جدی به پیشگیری و سپس به درمان آن توجه کافی نمود. همانطور که ملاحظه فرمودید گاهی اوقات مشکلات پاها منجر به زخم پای دیابتی خواهد شد. بیشتر از نصف زخم های دیابتی عفونت جدی پیدا کرده و متاسفانه حدود ۲۰%-۱۵% از آن ها منجر به قطع عضو می‌شوند. بنابراین لازم و واجب است که تمام افراد دیابتی، با هر مقدار قندخون، بدون زخم و یا با زخم پا برای نگهداری پاهایشان به کلینیک های پا مراجعه نمایند تا تحت بررسی قرارگرفته و آموزش های لازم به بیمار داده شود. برای هر شخص دیابتی، لازم است از کفش مناسب دیابتی، یا کفش مناسب با کفی دیابتی، و برای محیط های سربسته مثل منزل از صندل دیابتی استفاده کند. واضح و مبرهن است که پیشگیری بهتر از درمان است.
