اکتازی عروق کرونر همان گشادی رگ‌های تغذیه‌کننده قلب است. اصطلاح اکتازی به گشاد شدن منتشر در شریان کرونر گفته می‌شود در حالی که اگر این گشاد شدن در یک ناحیه باشد به آن آنوریسم کرونری می‌گویند.
اکتازی یا آنوریسم
در واقع اکتازی همان آنوریسم است که در سرتاسر رگ کرونری منتشر شده است. اکتازی عروق کرونر پدیده شناخته شده ولی نادری است که در زمان عمل آنژیو قلب، ممکن است مشاهده شود. میزان بروز اکتازی عروق کرونر ۳/۰ تا ۹/۴ % است.
دلیل گشادی رگ‌های قلب
دلیل اکتازی عروق کرونر ممکن است پیچیده باشد. مهم‌ترین دلیل زمینه‌ای وجود آترواسکلروز (تصلب شرایین) است که مسئول اکتازی عروق کرونر در بیش از ۵۰ درصد بالغین است.
به جز آترواسکلروز، بیماری کاوازاکی مهم‌ترین دلیل اکتازی کرونر در کودکان و نوجوانان است. کاوازاکی یک بیماری تب‌دار همراه با ضایعات پوستی و تورم و خارش و قرمزی دست و پا است که دلیل مشخصی برای آن شناخته نشده و معمولا در کودکان کمتر از ۵ سال دیده می‌شود.
آترواسکلروز
گاهی ممکن است اکتازی عروق کرونر دلیل ژنتیکی داشته باشد. ولی در موارد اکتسابی می‌تواند در اثر :
- آترواسکلروز (تصلب شرایین)
- بیماری کاوازاکی
- آرتروز
- آمبولی ناشی از عفونت
- سندروم مارفان
- بیماری تاکایاسو
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک
در مواردی هم ممکن است اکتازی عروق کرونر به دلیل دستکاری بعد از آنژیوپلاستی عروق کرونر، گذاشتن استنت (فنر) و اقدامات دیگر مداخله‌ای روی عروق کرونر اتفاق بیفتد.
عوامل خطر اکتازی عروق کرونر
بعضی از عوامل خطر اکتازی عروق کرونر عبارت است از:
- فشارخون بالا
- مصرف مواد مخدر مثل کوکائین
- سیگار کشیدن
مکانیسم به وجود آمدن اکتازی عروق کرونر
فرآیند دقیق ایجاد اکتازی عروق کرونر مشخص نیست. اما در مطالعات مشخص شده است که اکتازی عروق کرونر یک نوع اختلال و بیماری عروق کرونر است چرا که ممکن است همراه با سکته قلبی یا سندروم حاد کرونر مشاهده شود.
این که عروق مبتلا به آترواسکلروز چطور گشاد می‌شوند دقیقا مشخص نیست؛ در واقع به طور معمول، آترواسکلروز باعث تنگ شدن رگ می‌شود. به نظر می‌رسد تغییر اندازه و شکل لایه‌های مختلف عروق به ویژه بزرگ شدن لایه الاستیک بیرونی رگ ممکن است به جای تنگ شدن رگ باعث گشادی آن و ایجاد اکتازی عروق کرونر شود.
دلیل این تغییر شکل و اندازه در لایه‌های رگ را تجزیه شدن بافت خارج سلولی در اثر التهاب مزمن و شدید این ناحیه، آسیب‌های وارده به عضله قلب یا دستکاری حین اقدامات مداخله‌ای روی عروق کرونر مثل بالون‌آنژیوپلاستی یا گذاشتن استنت (فنر) می‌دانند که خود می‌تواند باعث آنوریسم (گشادی در ناحیه‌ای از رگ) یا اکتازی (گشادی در تمام طول رگ) شود. در هر صورت به نظر می‌رسد آسیب به لایه‌های دیواره عروق کرونر منشا این مشکلات باشد.
آنژیوپلاستی عروق کرونر
شرح‌حال و معاینه بیماران مبتلا به گشادی رگ‌های قلب
علائم اکتازی عروق کرونر ممکن است در اثر بیماری عروق کرونر، بیماری کاوازاکی و غیره که همراه آن است ایجاد شود. اغلب بیماران بدون علامت هستند.
ممکن است به دنبال تست ورزش یا در اثر حمله حاد کرونر دچار آنژین شوند. به خصوص در افرادی که زیر ۵۰ سال سن دارند در صورت بروز اکتازی عروق کرونر باید از نظر بیماری بافت‌های بینابینی و انواع بیماری‌های التهابی عروق نیز بررسی شوند.
ارزیابی و تشخیص گشادی رگ قلب
آنژیوگرافی عروق کرونر روش استاندارد تشخیص اکتازی عروق کرونر است. گاهی ممکن است از سونوگرافی درون عروق برای ارزیابی مشکلات رگ‌ها استفاده شود. اختلال در جریان خون رگ و تخلیه خون از رگ در اکتازی عروق کرونر شایع است و بستگی به شدت اکتازی دارد که در موارد شدید باعث بی‌حرکت بودن خون در رگ و احتمال ایجاد لخته نیز می‌شود.
روش‌های دیگر تشخیص عبارت از بررسی عروق قلب از طریق ام‌آر‌ای یا سی‌تی‌آنژیوگرافی است.
درمان گشادی رگ‌های قلب
درمان اکتازی عروق کرونر هنوز کاملا مشخص نیست چرا که این بیماری نادر است و مطالعات زیادی برای بررسی و مقایسه روش‌های درمانی روی آن انجام نشده است.
اگر اکتازی عروق کرونر همراه با بیماری‌های دیگر باشد، اصلاح کردن عوامل خطر اولیه و ثانویه همراه آن ضروری است.
در مواردی که فرد علاوه بر اکتازی عروق کرونر دچار آنژین صدری یا سکته‌ی قلبی شود از داروهای مربوط به حمله حاد کرونری استفاده می‌شود.
در افرادی که این گشادی باعث ایجاد لخته شود از اقدامات مداخله‌ای برای درمان استفاده می‌شود. بسیاری از محققین تجویز داروهای ضدانعقاد را در این بیماران مفید می‌دانند ولی هنوز مطالعه محکمی در این باره انجام نشده است و تنها در صورتی که سود این درمان از خطرهای احتمالی بیشتر باشد به تشخیص پزشک ممکن است داروی ضدانعقاد تجویز شود.
نکاتی که بیماران مبتلا به گشادی رگ قلب باید بدانند
بیمار باید بداند که درمان مشخص و قطعی برای اکتازی عروق کرونر وجود ندارد و بهترین اقدام این است که داروهای مربوط به مشکلات عروق کرونر قلب خود را به طور مداوم و منظم مصرف کند.
در موارد نادری که ممکن است نیاز به جراحی باشد بیمار باید درباره فرآیند جراحی و مواردی که باید پیش و پس از جراحی رعایت کند با پزشک خود گفتگو کند.
دکتر محمد حسین نجفی فوق تخصص قلب و عروق در تهران
