هر ساله نقص های مادرزادی قلبی مشکلات بسیاری را در جامعه می آفرینند. یکی از این نقص ها آترزی دریچه سه لتی قلب است.
در ادامه با این عارضه و مشکلات ناشی از آن بیشتر آشنا می شویم. هم چنین به گزینه های درمان آترزی دریچه سه لتی می پردازیم.
آترزی دریچه سه لتی چیست؟
آترزی دریچه سه لتی قلب یا تریکوسپید یک نقص مادرزادی است و زمانی اتفاق می افتد که دریچه تریکوسپید قلب به درستی شکل نگیرد. دریچه سه لتی بین دو حفره قلبی دهلیز راست و بطن راست قرار دارد. در آترزی تریکوسپید به جای دریچه سه لتی بافت جامدی وجود دارد. این ورق بافتی، جریان خون را از دهلیز راست به بطن راست مسدود می کند. به دلیل این انسداد، بطن راست معمولاً کوچک بوده و به اندازه کافی رشد نمی یابد.
هنگامی که آترزی تریکوسپید وجود داشته باشد، مقدار کافی خون قادر به گردش در قلب و ورود به ریه ها نخواهد بود، جایی که یک قلب طبیعی می تواند از طریق آن اکسیژن گیری نماید. در نتیجه، ریه های کودک با این نقص قادر به تأمین اکسیژن مورد نیاز سایر نقاط بدن نخواهند بود.
در نوزادی که با آترزی تریکوسپید متولد شده است، خون از دهلیز راست به دهلیز چپ قلب از طریق سوراخ موجود در سپتوم یا دیواره بین حفره ها جریان می یابد. سوراخ می تواند یک نقص قلب (نقص دیواره دهلیزی) یا یک مجرای طبیعی بزرگ شده (فورامن اوال) باشد. فورامن اوال باید پس از تولد نوزاد به سرعت بسته شود. در صورت عدم وجود نقص دیواره دهلیزی، ممکن است یک جراح برای ایجاد جریان خون نیاز به ایجاد چنین مجرایی داشته باشد.
در برخی از نوزادان با آترزی دریچه سه لتی، سوراخی بین دو حفره زیرین قلب وجود دارد (نقص دیواره بطنی). خون می تواند از طریق این سوراخ به بطن راست که خون را به ریه ها می ریزد، جریان یابد.
عوامل افزایش خطر ابتلا به آترزی دریچه قلب
فاکتورهای خطر احتمال ابتلای افراد را به این بیماری تشدید می نماید. برخی از عوامل خطر برای آترزی تریکوسپید عبارتند از:
- سندرم داون
- والدین همراه با نقایص مادرزادی قلبی
- مادر باردار مبتلا به بیماری ویروسی سرخچه در اوایل بارداری
- مصرف زیاد الکل در دوران بارداری
- دیابت کنترل نشده
- مصرف بعضی از داروها مانند داروهای ضد تشنج یا آکنه در دوران بارداری
علت ابتلا به آترزی دریچه سه لتی
اگرچه عوامل خطر شناخته شده ای برای آترزی دریچه سه لتی یا تریکوسپید وجود دارد، اما علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. در حالی که جنین در رحم مادر در حال رشد است، قلب جنین در حال تشکیل بوده و احتمال بروز نقایص مادرزادی قلبی وجود دارد.
علائم آترزی دریچه تریکوسپید چیست؟
در بیشتر موارد، نوزادانی که با آترزی دریچه سه لتی متولد می شوند، طی یک هفته پس از تولد نوزاد، علائم بروز می یابد. برخی از علائمی که نوزاد مبتلا می تواند از خود نشان دهد، عبارتند از:
- پوست و لب هایی به رنگ متمایل به آبی (سیانوز)
- مشکلات تغذیه
- تنگی نفس و نفس کشیدن سریع
- رشد آهسته
- صداهای غیرمعمول قلب
علائم آترزی مشابه علائم نارسایی قلبی
علاوه بر این، برخی از نوزادان مبتلا به این بیماری می توانند علائم نارسایی قلبی ایجاد کنند. که می تواند شامل:
- وزن گیری سریع ناشی از احتباس مایعات
- ورم شکم
- ورم پاها، مچ پا و ساق پا
- ضعف و خستگی
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
روش تشخیص آترزی دریچه تریکوسپید
آترزی تریکوسپید معمولاً با اکوکاردیوگرام تشخیص داده می شود. اکوکاردیوگرام از امواج صوتی بالا استفاده می کند که تا تپش های قلب کودک را مورد بررسی قرار دهد، این تصاویر متحرک ایجاد شده از قلب را پزشک می تواند در یک صفحه ویدیویی مورد مشاهده قرار دهد. اکوکاردیوگرافی جریان خون را مورد ردیابی قرار داده و موارد زیر را می تواند نشان دهد:
- عدم وجود دریچه تریکوسپید و بطن راست کوچکتر از حد طبیعی.
- مقدار خون در حال حرکت در حفره های سپتوم (دیواره).
- نقایص مربوط به قلب، از جمله نقص سپتوم بطنی یا نقص سپتوم دهلیزی.
روش های درمانی آترزی سه لتی قلب
آترزی تریکوسپید دارای عوارض بالقوه کشنده ای است، از جمله عدم دریافت اکسیژن کافی به بافت های بدن و مقادیر بالای گلبول های قرمز خون، که ممکن است باعث ایجاد لخته شده و احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی دو چندان می کند. با درمان سریع می توان از بروز این عوارض جلوگیری نمود.
در حالی که داروها می توانند به نوزادانی که دارای آترزی تریکوسپید هستند کمک نماید، با این وجود، این حالت معمولاً با روش های جراحی درمان می گردد. جراحی های مربوط به آترزی تریکوسپید عبارتند از:
بالون سپتوسمی
این روش یک عمل جراحی می باشد که در آن یک نقص در دیواره یا سپتوم دهلیزی ایجاد می شود (یا سوراخ موجود بزرگتر می شود). اگر کودک با سرعت بالایی سیانوزه می شود و یا احتمال اقدامات تهدید کننده حیات وجود دارد، این روش ممکن است بلافاصله پس از تولد نوزاد مورد نیاز باشد. بسته به وضعیت کودک ممکن است یکی از دو عمل جراحی زیر انجام شود.
شانت BT تغییر یافته
در کودک سیانوز شده، یک لوله مصنوعی بین یک شریان بزرگ در سینه و شریان های ریه ها قرار می گیرد تا جریان خون به ریه ها افزایش یابد و میزان اکسیژن رسانی به بدن بهبود بخشیده شود. این کار با یک عمل جراحی باز معمولاً در چند روز اولیه به دنیا آمدن نوزاد انجام می شود.
باندهای شریان ریوی
در کودکی که به دلیل جریان خون زیاد به ریه ها دچار نارسایی قلبی می شود، باند انعطاف پذیر با جراحی در اطراف شریان ریوی قرار می گیرد تا جریان خون به ریه ها محدود شود. این عمل جراحی طی چند روز تا چند هفته پس از تولد مورد نیاز خواهد بود.
روش گلن شانت
این روش که در بین سنین چهار تا شش ماهگی نوزاد انجام می شود، روشی است که در آن جراح وریدهای حمل کننده خون کم اکسیژن را به شریان ریوی متصل می کند. سپس خون می تواند مستقیماً به ریه ها (به جای قلب) جریان یابد و اکسیژن را جمع آوری نماید.
روش فونتان
در طی این عمل، جراح مسیری را ایجاد می کند که در آن خون کم اکسیژن به قلب باز می گردد و اجازه می دهد تا مستقیماً در شریان هایی که خون را به ریه ها منتقل می کنند، جریان یابد. اکثر کودکان مبتلا به آترزی تریکوسپید تا سن حداقل ۲ سالگی نیازی به انجام این روش نخواهند داشت. برخی از کودکان نیز نامزدهای مناسبی برای این عمل جراحی نیستند.
بعد از درمان چه مراقبت های لازم انجام می شود؟
کودک به پیگیری مراقبت های مادام العمر برای تشخیص سلامت عمومی نیاز خواهد داشت.
متخصص قلب و عروق می تواند والدین کودک را در مورد بایدهای مصرف آنتی بیوتیک های پیشگیرانه قبل از انجام اقدامات درمانی مانند روش های دندانی مطلع سازد.
بعضی اوقات این امکان وجود دارد که، متخصص قلب و عروق توصیه کند که کودک از فعالیت های ورزشی بسیار سخت اجتناب نماید.
دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی
