فشار خون پایین ممکن است در نگاه اول مطلوب باشد و برای بعضی افراد، هیچ مشکلی ایجاد نکند. ولی در بسیاری از افراد، فشارخونی که به طور غیرطبیعی پایین باشد ممکن است باعث سرگیجه و غش کردن شود و اگر شدید باشد حتی ممکن است فرد را در خطر جدی قرار دهد. اگر عدد بالای فشارخون (فشارخون سیستولی) کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه یا عدد پایین فشارخون (فشارخون دیاستولی) کمتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه باشد فشارخون پایین محسوب میشود.
شوک و مرگ، نتیجه نهایی فشار خون پایین طولانی مدت می باشد. اگر فشار خون پایین با درد قفسه سینه و تنگی نفس همراه باشد، یا به دلیل خونریزی فعال اتفاق بیفتد، درمان باید در همان زمان ارزیابی تشخیصی انجام شود.
در زمان شوک، ممکن است مایعات و اکسیژن درون وریدی تزریق شوند و نظارت بر عملکرد قلب ضروری باشد. سپس حتی اگر تشخیص قطعی انجام نشده باشد، درمان را باید براساس مشکلات زمینه ای و تشخیص پزشک شروع کرد. به عنوان مثال، برای بیمارانی با مشکل عفونت، آنتی بیوتیک تجویز می شود، به بیمارانی با واکنش آلرژیک، آدرنالین و آنتی هیستامین داده می شود و یا برای بیماری که دچار خونریزی شده، خون انتقال داده می شود.
علائم فشار خون پایین
در بعضی افراد، فشارخون پایین به دلیل وجود یک مشکل زمینه‌ای است به ویژه اگر فشار به طور ناگهانی پایین بیفتد یا علائم دیگری مثل موارد زیر به همراه داشته باشد:
⚠️گیجی یا احساس سبکی سر
⚠️غش کردن
⚠️ تاری دید
⚠️ تهوع
⚠️ خستگی
⚠️ کاهش تمرکز
افت شدید فشارخون می‌تواند فرد را در خطر جدی قرار دهد و چنین علائمی دارد:
- گیجی به ویژه در افراد مسن
- پوست سرد و رنگ‌پریده
- تنفس سریع و سطحی
- نبض ضعیف و سریع
اگر دچار علائم شوک شدید فورا با اورژانس تماس بگیرید.
اگر دائما فشار خون شما پایین است ولی مشکلی ندارید تنها لازم است یک سری بررسی‌های پزشکی معمول برای شما انجام شود. حتی گیجی و احساس سبکی سر ممکن است مشکلی جزئی باشد و در اثر از دست دادن مختصر آب ایجاد شود مثلا به دلیل قرارگیری طولانی در آفتاب یا محیط گرم.
در هر صورت اگر علائم فشار خون پایین را دارید بهتر است با پزشک مشورت کنید تا احتمال مسائل جدی‌تر برای شما بررسی و رد شود. اگر علائم خود را از نظر زمان و کاری که در زمان بروزشان انجام می‌دهید ثبت کنید می‌تواند کمک‌کننده باشد.
دلایل فشارخون پایین
فشار خون پایین یعنی پایین بودن فشار شریان‌ها در زمان فاز فعال و فاز استراحت هر ضربان قلب.
فشارخون سیستولی
بالاترین عدد فشارخون در زمان اندازه‌گیری که نشان می‌دهد قلب در زمان پمپاژ خون به درون شریان‌ها چه فشاری ایجاد می‌کند.
فشارخون دیاستولی
پایین‌ترین عدد فشارخون در زمان اندازه‌گیری که مقدار فشار درون شریان‌ها در زمان استراحت قلب بین دو ضربان را نشان می‌دهد.
آخرین توصیه‌های پزشکی، فشارخون زیر ۱۲۰ روی ۸۰ میلی‌متر جیوه را فشارخون طبیعی درنظر می‌گیرند.
فشارخون در طول روز به دلایل مختلف زیر، تغییرات مختصری دارد:
- وضعیت قرارگیری بدن
- ریتم تنفس
- میزان استرس
- وضعیت فیزیکی
- داروهای مصرفی
- آن چه می‌خورید و می‌نوشید
- ساعت‌های مختلف روز
معمولا فشارخون، شب‌ها کمتر است و هنگام بیدار شدن افزایش پیدا می‌کند.
فشارخون چقدر می‌تواند پایین باشد؟
فشاری که برای شما پایین محسوب میشود ممکن است برای فرد دیگری طبیعی باشد. اغلب پزشکان تنها زمانی فشار خون را خیلی پایین درنظر می‌گیرند که باعث ایجاد علائم شود.
بعضی متخصصین، فشار خون پایین را فشار سیستولی زیر ۹۰ میلی‌متر جیوه یا فشار دیاستولی زیر ۶۰ میلی‌متر جیوه می‌دانند. هر کدام از این اعداد که پایین باشد فشار خون پایین محسوب میشود.
افت ناگهانی فشار خون می‌تواند خطرناک باشد. تنها ۲۰ میلی‌متر جیوه کاهش فشارخون – مثلا از فشار سیستولی ۱۱۰ به ۹۰ میلی‌متر جیوه – می‌تواند به دلیل نرسیدن خون کافی به مغز باعث گیجی یا غش کردن شود.
و کاهش شدید فشارخون مثلا در اثر خونریزی کنترل نشده، عفونت شدید یا واکنش آلرژیک ممکن است خطرناک باشد.
شرایطی که ممکن است باعث کاهش فشارخون شود
- بارداری
از آنجا که سیستم گردش خون در دوران بارداری به سرعت گسترش پیدا می‌کند ممکن است فشار خون کاهش پیدا کند. این کاهش طبیعی است و معمولا بعد از زایمان، فشار خون به حالت قبل از بارداری برمی‌گردد.
- مشکلات قلبی
مشکلاتی مانند ضربان قلب خیلی کند (برادی‌کاردی)، مشکلات دریچه‌ای قلب، حمله‌ی قلبی و نارسایی قلبی می‌توانند باعث کاهش فشار خون شوند.
- مشکلات غددی
مشکلات غده تیروئید مثل بیماری پاراتیروئید، نارسایی غده آدرنال (بیماری آدیسون)، کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) و در بعضی موارد، دیابت ممکن است باعث کاهش فشار خون شوند.
- از دست دادن خون
از دست دادن خون زیاد مثلا در اثر آسیب جدی یا خونریزی داخلی، خون بدن را کم می‌کند و می‌تواند باعث افت فشارخون شود.
- کمبود آب
وقتی بدن شما بیش از آب دریافتی، آب از دست می‌دهد می‌تواند باعث ضعف، گیجی و خستگی شود. تب، تهوع، اسهال شدید و مصرف زیاد داروهای ادرارآور و همین طور ورزش شدید ممکن است باعث کمبود آب بدن شود.
- عفونت شدید (سپتی‌سمی)
وقتی عفونت از جایی در بدن وارد خون شود ممکن است باعث افت شدید و خطرناک فشارخون شود که به آن شوک سپتیک گفته میشود.
- واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسی)
محرک‌های معمول چنین واکنش‌های شدید و خطرناکی ممکن است بعضی غذاها، داروها یا نیش حشرات باشد. واکنش آنافیلاکسی ممکن است باعث مشکلات تنفسی، خارش پوست و تورم گلو و افت شدید و خطرناک فشارخون شود.
- کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی
کمبود ویتامین ب۱۲، فولات و آهن در رژیم غذایی مانع از ساخت کافی گلبول‌های قرمز خون میشود (کم‌خونی) که همین می‌تواند باعث کاهش فشارخون شود.
داروهایی که ممکن است باعث افت فشار خون شوند
- داروهای ادرارآور مثل فروزماید و هیدروکلروتیازید
- بلوککنندههای گیرنده آلفا مثل پرازوسین
- بلوککنندههای گیرنده بتا مانند آتنولول و پروپرانولول
- داروهای پارکینسون مانند پرامی‌پکسول یا داروهای حاوی لوودوپا
- داروهای اختلال نعوظ مانند سیلدنافیل یا تادالافیل به‌ویژه اگر همراه با داروهای قلبی مثل نیتروگلیسرین مصرف شوند.
دلایل افت فشار خون
افت فشار خون دلایل مختلفی دارد مانند کمبود آب، ماندن طولانی در بستر، بارداری، دیابت، مشکلات قلبی، سوختگی، گرمای شدید، وریدهای واریسی بزرگ و مشکلات خاص مغز و اعصاب
بعضی از داروها هم ممکن است باعث افت فشار خون وضعیتی شوند.
به خصوص داروهای درمان فشارخون بالا مثل داروهای ادرارآور، بلوککنندههای گیرنده بتا، بلوککنندههای کانال کلسیم و مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین و همین طور داروهای ضدافسردگی و داروهای مورداستفاده برای پارکینسون و اختلال نعوظ.
افت فشارخون وضعیتی به خصوص در افراد مسن شایع تر است ولی در جوان ترها هم ممکن است در شرایطی ایجاد شود که ناگهان بعد از نشستن طولانی و انداختن پاها روی هم یا بعد از حالت چمباتمه زدن طولانی بلند شوند.
کاهش فشارخون را معمولا بر اساس دلایل ایجاد آن به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
افت ناگهانی فشار خون به افت فشاری میگویند هنگامی که از حالت نشسته یا دراز کشیده بلند شده و می‌ایستید؛ رخ می دهد. وقتی می‌ایستید، جاذبه خون را به سمت پاها می‌کشد.
به طور معمول، بدن آن را با افزایش ضربان قلب و انقباض رگ‌ها جبران می‌کند تا خون کافی به مغز برسد. اما در افراد مبتلا به افت فشار وضعیتی، این مکانیسم جبرانی به درستی عمل نمی‌کند و افت فشارخون باعث گیجی، احساس سبکی سر، تاری دید و حتی غش کردن میشود.
این اختلال که باعث افت فشارخون بعد از ایستادن طولانی میشود بیشتر در کودکان و نوجوانان اتفاق می‌افتد و به نظر می‌رسد دلیل آن اختلال در ارتباط میان قلب و مغز است.
این نوع از افت فشارخون حدود یک تا دو ساعت بعد از غذا خوردن و بیشتر از همه در بزرگسالان و افراد مسن اتفاق میفتد. بعد از غذا خوردن، خون بیشتری به سیستم گوارش شما جریان پیدا می‌کند.
بدن شما به طور معمول، ضربان قلب را افزایش می‌دهد و رگ‌ها را منقبض می‌کند تا فشارخون را در حد طبیعی حفظ کند. اما در بعضی از افراد، این مکانیسم‌ها درست عمل نمی‌کند و باعث گیجی، غش کردن و افتادن میشود.
افت فشار خون بعد از غذا خوردن بیشتر در افراد مبتلا به فشار خون بالا یا مشکلات سیستم اعصاب خودکار مثل پارکینسون اتفاق می‌افتد.
با خوردن غذاهای کم‌حجم و کم کربوهیدرات، نوشیدن مایعات بیشتر و پرهیز از مصرف الکل تا حدی می‌توان از علائم آن جلوگیری کرد.
که به آن سندروم شاید اگر هم میگویند اختلال نادری است که علائم شبیه بیماری پارکینسون دارد. این اختلال باعث آسیب پیشرونده به سیستم اعصاب خودکار میشود که عملکردهای غیرارادی مانند فشارخون، ضربان قلب، تنفس و گوارش را کنترل می‌کند.
در این بیماران، هنگام خوابیدن فشارخون به مقدار خیلی زیادی بالا می‌رود.
عوامل موثر برای فشار خون پایین
فشار خون پایین ممکن است در هر کسی اتفاق بیفتد هرچند انواع خاصی از فشارخون پایین در افرادی دارای سنین مختلف یا عوامل دیگر شایع‌تر است:
⛔ سن
افت فشارخون در حالت ایستاده یا به دنبال غذا خوردن در افراد بالای ۶۵ سال شایع‌تر است. فشارخون با واسطه اعصاب در بچه‌ها و افراد جوان‌تر بیشتر دیده میشود.
⛔ داروها
افرادی که داروهای خاص استفاده می‌کنند مثل داروهای فشارخون از نوع بلوککنندههای گیرنده آلفا در خطر بیشتر افت فشارخون هستند.
⛔ بیماری‌ها
بیماری پارکینسون، دیابت و بعضی بیماری‌های قلبی، فرد را در معرض خطر بیشتری برای افت فشارخون قرار می‌دهند.
عوارض فشار خون پایین
حتی انواع متوسط افت فشارخون هم ممکن است باعث گیجی، ضعف، غش کردن و خطر آسیب به دنبال افتادن شوند.
فشارخونی که به شدت پایین باشد ممکن است باعث نرسیدن اکسیژن کافی به اندام‌های مهم و آسیب به قلب و مغز شود.
اگر فشار خون پایین موجب عدم خونرسانی به اندام های بدن شود، این اندام ها کم کم دچار نقص عملکرد می شوند. این امر منجر به سکته، حمله قلبی، نارسایی کلیه و ایسکمی روده (کاهش خونرسانی به روده کوچک و روده بزرگ) می شود.
برای ارتباط با دکتر فشار خون می توانید با کلینیک دکتر محمد حسین نجفی تماس بگیرید.
