تنگی نفس یا از نفس افتادن، نوعی احساس ترس از ناتوانی در نفس کشیدن به طور طبیعی یا احساس خفگی می باشد که اصطلاح پزشکی آن، دیس پنه است. این حالت شایع ممکن است در اثر تغییر وضعیت بدنی رخ دهد، اما می تواند نشانه ی بیماری جدی تری نیز باشد. تنگی نفس، احساس ناراحتی بدلیل در اختیار نداشتن هوای کافی برای نفس کشیدن می باشد. اما مهم است بدانیم تنگی نفس ما ناشی از بیماری قلبی است یا مشکلات ریوی؟و راز سلامتی قلب در چیست؟
این حالت ممکن است به هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله، دویدن و حتی بی حرکت نشستن رخ دهد و می تواند به طور ناگهانی یا ظرف مدت چند هفته تا چند ماه به وجود بیاید. اگر نفس کشیدن شما بدون هیچ دلیل واضحی دچار مشکل شده، ممکن است نشانه ی یک مشکل جدی باشد. اگر همراه با تنگی نفس، درد یا فشار قفسه سینه، ضعف کردن یا حالت تهوع را تجربه کنید، باید آن را به عنوان یک شرایط اضطراری پزشکی درمان کنید.
عواملی که باعث تنگی نفس می شود؟
تنگی نفس به هنگام شرایطی همچون ورزش سخت، تغییر دمای شدید، کیفیت هوای بد و چاقی، حتی برای یک فرد سالم طبیعی است. اما اگر تنفس شما به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیلی دچار تغییر شد یا به مرور زمان و به آهستگی تشدید پیدا کرد، ممکن است علامت بیماری جدی تری باشد. بالا رفتن سن به تنهایی نمی تواند دلیلی برای تنگی نفس باشد. وقتی که بی نفس شدن به طور ناگهانی رخ می دهد، عوامل مختلفی ممکن است دلیل آن باشند، به همین دلیل شما باید هرچه سریعتر با یک پزشک مشورت کنید. برخی از علل احتمالی عبارتند از:
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- حمله ی قلبی
- فشار خون پایین
- حملات آسم
- پنومونی یا ذات الریه
- آمبولی ریوی (لخته شدن خون در ریه)
- استرس احساسی یا حمله ی پانیک
اگر علائم تنگی نفس به مدت ۴ هفته یا بیشتر طول بکشند، ممکن است مزمن در نظر گرفته شوند. بسیاری از شرایطی که موجب تنگی نفس مزمن می شوند، شامل موارد زیر می شوند:
- بیماری های ریوی مزمن از جمله COPD، آسم، فیبروز ریوی و فشار خون بالای ریوی
- بیماری قلبی یا نارسایی قلبی احتقانی
- چاقی
- تغییر وضعیت فیزیکی
تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی
یکی از مهم ترین دلایل مراجعه به متخصصین ریه و قلب بروز تنگی نفس است. تنگی نفس به طور کلی علل متعددی دارد که می تواند از یک کم خونی ساده در یک خانم جوان تا بیماری های پیشرفته ی ریه و قلبی در افراد مسن را شامل شود. اما چطور می توان تشخیص داد که تنگی نفس منشا ریوی دارد یا قلبی؟
برای این منظور لازم است که حتما نزد متخصص معاینه شوید. برخی علل تنگی نفس در همان معاینه ی اولیه مشخص می شوند (مثلا تنگی نفس ناشی از آسم یا بیماری های انسدادی مزمن ریوی که با بررسی و سمع ریه خود را نشان می دهند). برای بررسی سایر علل معمولا از روش های دیگری نظیر اکوکاردیوگرافی برای بررسی علل قلبی تنگی نفس استفاده می شود. با این روش وضعیت دیواره و دریچه های قلبی بررسی می شوند و اگر علل قلبی برای بروز این حالت مطرح باشد با کمک این روش می توان آنها را شناسایی کرد.
همچنین گاهی شرح حال بیمار نیز در توضیح علل تنگی نفس می تواند کمک کننده باشد. مثلا بیمار با سابقه ی مصرف چندین ساله ی سیگار احتمالا به بیماری های انسدادی مزمن ریوی مبتلاست یا مثلا بیمار با سابقه ی سکته ی قلبی احتمالا به خاطر گرفتگی عروق و نارسایی قلبی تنگی نفس دارد. در کل تشخیص علت تنگی نفس نیازمند معاینه و بررسی نزد پزشک می باشد و هر کدام روش های درمانی جداگانه ای دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه ی هرگونه تنگی نفسی که به هنگام یک فعالیت خاص و در وضعیت فعلی شرایط سلامتی شما طبیعی نیست، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر تنگی نفس شما با درمان کاهش پیدا نمی کند یا با علائم دیگری همچون درد قفسه سینه همراه است، باید فوراً به بیمارستان مراجعه کنید.
درمان تنگی نفس
درمان تنگی نفس به مشکل زمینه ای و مدت زمان علائم بستگی دارد. پس از تشخیص علت تنگی نفس، شما و پزشکتان باید برای تنظیم یک برنامه درمانی مناسب با هم همکاری کنید. اگر چاقی یا سلامت ضعیف، علت تنگی نفس باشد، شما باید برای کنترل تنگی نفس خود، سبک زندگی خود را اصلاح کنید.
در پیش گرفتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می تواند در بهبود علائم بسیار مفید باشد. سیگار کشیدن نیز می تواند علائم را تشدید کند، بنابراین ترک سیگار و دوری از دود دست دوم بسیار مهم است. به همین ترتیب، اجتناب از قرار گرفتن در معرض آلاینده ها یا هرگونه مواد حساسیت زا می تواند علائم تنگی نفس شما را کاهش دهد.
اگر عامل تنگی نفس شما، مشکلات ریوی باشد، باید با یک متخصص ریه مشورت کنید. او برای بیماری شما دارو تجویز می کند و ممکن است توانبخشی ریوی را توصیه کند که به افراد مبتلا به شرایط مزمن کمک می کند تا با بهبود وضعیت تناسب اندام و آشنایی با نحوه ی کنترل علائم خود، کیفیت زندگی شان را تا حد زیادی بهبود بخشند.
کلینیک قلب دکتر نجفی متخصص قلب و عروق
