شاید تا به حال نام داروی اپلرنون را شنیده باشد. این دارو که از دسته داروهای ادرار آور است در سال ۲۰۰۲ برای استفاده در بیماران با نارسایی قلبی تایید شده و از آن زمان تا به حال در تعداد بسیار زیادی از این بیماران استفاده شده است. اما این دارو چگونه عمل می کند؟ در چه بیمارانی استفاده می‌شود و چه عوارضی دارد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات همراه ما در این نوشتار باشید.
مکانیسم اثر داروی اپلرنون
در بدن ما هورمونی به نام آلدوسترون وجود دارد که باعث جذب آب و سدیم به داخل بدن و دفع پتاسیم می شود. (سدیم یکی از ترکیبات اصلی نمک طعام است). از آنجایی که یکی از عوارض نارسایی قلبی تجمع آب در بافتهای بدن است بنابراین اگر دارویی بتواند بتواند به دفع آب از بدن کمک کند می تواند در این بیماران مورد استفاده باشد. داروی اپلرنون با مهار هورمون آلدوسترون باعث دفع آب و نمک از بدن و افزایش پتاسیم خون می شود.
همین دفع آب و نمک می تواند به کاهش فشارخون نیز منجر شود. یک تفاوت اصلی این دارو با داروهای ادرار دیگر نظیر فورزوماید (لازیکس) در این است که این دارو به افزایش پتاسیم خون منجر می شود در حالی که فورزوماید (لازیکس) باعث کاهش پتاسیم خون می شود. پزشکان از همین خاصیت متفاوت این دارو در برخی بیماران با شرایط خاص استفاده درمانی می کنند.
البته نباید فراموش کرد که هم میزان بالای پتاسیم و هم میزان پایین آن می تواند بسیار خطرناک باشد. البته در افراد با کلیه های سالم نگرانی از بابت تنظیم پتاسیم وجود ندارد ولی به خصوص در بیمارانی که نارسایی کلیوی دارند تجویز دارویی مثل اپلرنون می تواند باعث افزایش سطح پتاسیم خون تا حد خطرناک شود.
افزایش سطح پتاسیم خون یکی از عوامل ایست قلبی و آریتمی های قلبی خطرناک است. به همین دلیل هم داروی اپلرنون در بیمارانی که نارسایی کلیوی دارند تجویز نمی گردد
اپلرنون و نارسایی قلبی
در قلب های نارسا به دلیل عدم توانایی مناسب قلب در پمپاژ مناسب خون به اعضای بدن این خطر وجود دارد که مایع (یا آنچه در اصطلاح ساده می گوییم آب) در برخی اعضا نظیر ریه و دست و پا و شکم تجمع کند. این تجمع آب در ریه ها می تواند بسیار خطرناک باشد و باعث اختلال در تنفس بیمار بگردد. پدیده ای که به آن ادم ریه گفته می شود (اصطلاح عامیانه جمع شدن آب در ریه ها).
بنابراین همان طور که گفته شد اگر دارویی بتواند آب اضافی را از بدن دفع کند کمک شایانی به درمان یکی از مهم ترین عوارض نارسایی قلبی می کند. اینجاست که داروهای ادرارآور وارد عمل می شوند! اپلرنون هم مانند فوروزماید (لازیکس) این قابلیت را دارد که با افزایش جریان ادرار به دفع مایع اضافی از بدن کمک کند
چه کسانی باید داروی اپلرنون مصرف کنند؟
دو داروی اصلی ادرارآوری که در بیماران قلبی تجویز می شوند فورزوماید (لازیکس) و اسپیرونولاکتون (آلداکتون) هستند. در برخی بیماران استفاده از اسپیرونولاکتون منجر به عوارضی نظیر بزرگ شدگی دردناک پستان (ژنیکوماستی) می شود.
جایگزین مناسبی که عوارض فوق را نداشته باشد داروی اپلرنون است. از نظر مکانیسم عملکردی نیز داروهای اسپیرونولاکتون و اپلرنون مشابه هم هستند (یعنی هر دو با مهار هورمون آلدوسترون به دفع آب و سدیم از بدن و جذب پتاسیم منجر می شوند).
چه کسانی نباید اپلرنون استفاده کنند؟
همان طور که گفته شد به خاطر اینکه اپلرنون می تواند پتاسیم خون را بالا ببرد در برخی از بیماران باید در مورد استفاده از آن احتیاط کرد. بیماران با نارسایی کلیوی و بیمارانی که میزان پتاسیم خون بالایی دارند (هایپرکالمی) از جمله بیمارانی هستند که ممکن است تجویز اپلرنون در ایشان خطرناک باشد.
هم چنین به دلیل اینکه این دارو قابلیت کاهش فشارخون را دارد در بیمارانی که دارای فشارخون پایین هستند نیز نباید استفاده شود.
نحوه استفاده
این دارو در قرص های ۲۵ و ۵۰ میلی گرمی در دسترس است و معمولن توسط پزشکان قلب برای کنترل نارسایی قلبی در دوز های کم مثل ۱۲.۵ یا ۲۵ میلی گرم روزانه تجویز می شود.
فراموش نکنید که این داروی عوارض مهمی دارد و به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک و خودسرانه استفاده شود. هم چنین با اینکه این دارو در بارداری دارویی ایمن است ولی بهتر است تمامی افراد باردار قبل از استفاده از این دارو – یا هر داروی دیگری – حتمن با پزشک خود مشورت کنند.
دکتر محمد حسین نجفی، فوق تخصص قلب و عروق در تهران
