کبود شدن نوک انگشتان می تواند نشانه ی ابتلا به سیانوز محیطی باشد. سیانوز محیطی مشکلی است که در آن به دلیل عدم رسیدن خون کافی به اندام ها- نواحی آسیب دیده دچار تغییر رنگ متمایل به آبی می شوند. علاوه بر انگشتان دست، این بیماری اغلب دست ها، پاها و / یا انگشتان پا را درگیر می کند. سیانوز محیطی تنها در موارد نادر مشکلی جدی محسوب می شود.
اما اگر جریان خون دست ها و پاهای شما در این نواحی پس از گرم کردن و ماساژ دادن به حالت عادی برنگشت، ممکن است به یک بیماری زمینه ای مبتلا باشید. در این موارد شما باید از یک پزشک کمک بگیرید. در این مقاله ما به علائم و علل سیانوز محیطی پرداخته و نحوه ی تشخیص و درمان آن را شرح داده ایم.
علائم سیانوز محیطی در بزرگسالان و کودکان
بزرگسالان و کودکان مبتلا به سیانوز محیطی معمولاً علائم زیر را تجربه می کنند:
- کبود شدن برخی از اندام ها و سردی در این نواحی
- کبودی (نزدیک به رنگ سبز یا آبی) نوک انگشتان دست، انگشتان پا، کف دست و پاها
- بازگشت رنگ پوست به حالت عادی پس از گرم شدن آن ناحیه از بدن
سیانوز محیطی چیست؟
سیانوز محیطی اصطلاح پزشکی برای سیاه یا کبود شدن دست ها، پاها و انگشتان دست یا پا می باشد. افراد در هر سنی ممکن است دچار این مشکل شوند. سیانوز محیطی معمولاً موقتی است و با گرم کردن یا ماساژ ناحیه آسیب دیده محو می شود. در صورتی که پس از این اقدامات کبودی پوست رفع نشد، ممکن است نشانه ی یک مشکل اساسی باشد که باید به دنبال تشخیص و درمان آن باشید.
علائم خاصی مانند درد قفسه سینه، سرگیجه و تنگی نفس نشان دهنده سیانوز محیطی با خطر جانی است. بنابراین در صورت مواجهه با این علائم فوراً با اورژانس تماس گرفته و به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.در برخی موارد، سیانوز مرکزی (کبودی بدن که می تواند یک خطر جانی باشد) نیز ممکن است باعث سیانوز محیطی شود. به همین دلیل، اطلاع از علائم اورژانسی از اهمیت بالایی برخوردار است:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه یا غش
- تعریق زیاد
- تب
- سردرد
- درد یا بی حسی بازوها، دست ها، پاها، انگشتان دست یا پا
- تنگی نفس و یا سایر مشکلات تنفسی
- سفیدی یا رنگ پریدگی پوست در نواحی بازوها، دست ها، پاها، انگشتان دست یا پا (علائم انسداد جریان خون)
در صورت داشتن علائم فوق فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
علل سیاه شدن دست و پا یا همان سیانوز محیطی
در اغلب اوقات، این مشکل به دلیل پایین بودن سطح اکسیژن خون ایجاد می شود که از نظر پزشکی «هیپوکسی» نام دارد. هیپوکسی زمانی اتفاق می افتد که اکسیژن کافی از ریه ها به خون نرسد.
سایر علل رایج سیانوز محیطی عبارتند از:
- نارسایی شریانی: کند شدن یا قطع شدن جریان خون در شریان ها
- ترومبوز ورید عمقی (DVT): لخته شدن خون در ورید عمیق بدن
- نارسایی قلبی: کاهش توانایی قلب برای پمپاژ خون کافی به سراسر بدن
- هیپوولمی: کاهش حجم خون بدن
- لنف ادم: این مشکل باعث اختلال در عملکرد سیستم لنفاوی شده و سبب تورم در بازوها و پاها و همچنین احتباس مایع در انگشتان دست یا پا می گردد.
- پدیده رینود: در این وضعیت، جریان خون به انگشتان دست ها، پاها، گوش ها یا بینی در پاسخ به عواملی مثل استرس یا سرما محدود می شود.
- افت شدید فشار خون: پایین آمدن فشار خون
- شوک سپتیک: شوک عفونی یا شوک سپتیک یک مشکل پزشکی حاد است که در آن عفونت خونی، منجر به کاهش خطرناک فشار خون و بی نظمی در متابولیسم سلول ها می شود.
- نارسایی وریدی: زمانی که دریچه ی وریدها به درستی کار نکرده و باعث تجمع خون می شوند.
مقایسه سیانوز محیطی با سیانوز مرکزی
- هر دو بیماری سیانوز محیطی و سیانوز مرکزی در نتیجه ی هیپوکسی (پایین بودن سطح خون) اتفاق می افتند.
- سیانوز محیطی برخی از اندام ها (به ویژه دست ها و پاها) را درگیر می کند؛ اما در سیانوز مرکزی کل بدن (به ویژه غشاهای مخاطی مثل لب ها) تحت تأثیر قرار می گیرند.
- علت اصلی ابتلا به سیانوز محیطی سطح پایین اکسیژن خون است. دلایل این امر می تواند شامل طیف وسیعی از مشکلات، مثل افت شدید فشار خون یا لخته شدن خون و یا نارسایی قلبی شود.
- کبودی پوست معمولاً یک بیماری جدی نیست. با این حال، اگر این مشکل ادامه دار شده و پس از گرم شدن یا ماساژ دادن بهبود پیدا نکرد، بهتر است به دنبال علت آن باشید!
- پزشک پس از انجام معاینه جسمی و گوش دادن به قلب و ریه ها، با تجویز آزمایش خون به دنبال علت این مشکل می گردد. در برخی موارد برای تشخیص وجود ناهنجاری در قلب و ریه ها سی تی اسکن تجویز می شود.
- پالس اکسیمتر (آزمایشی برای اندازه گیری غلطت خون) برای تشخیص علت سیانوز محیطی می تواند بسیار مفید باشد. متأسفانه این آزمایش قادر به تعیین متابولیسم اکسیژن یا میزان اکسیژن مصرفی فرد نیست.
- سیانوز محیطی را می توان با استفاده از آزمایش گاز خون شریانی نیز تشخیص داد. در این آزمایش میزان اسیدیته، دی اکسید کربن و اکسیژن خون اندازه گیری می شود.
درمان سیانوز محیطی
درمان سیانوز محیطی با تشخیص علت آن صورت می گیرد. درمان به موقع و مناسب، به پیشگیری از هر گونه عوارض احتمالی کمک خواهد کرد.داروهای تجویزی برای سیانوز محیطی با شل کردن رگ های خونی منجر به بهبود جریان خون می گردند. از جمله این داروها می توان به داروهای ضد افسردگی، داروهای فشار خون و یا حتی داروهای اختلال نعوظ اشاره کرد. افراد مبتلا به سیانوز محیطی باید از مصرف داروهای محدود کننده جریان خون مثل مسدود کننده های بتا، قرص های ضد بارداری و داروهای حاوی سودوافدرین (داروهای سرماخوردگی و آلرژی) خودداری کنند. بهتر است مصرف کافئین را محدود کرده و سیگار را ترک کنید.
هر دوی این موارد، عامل اصلی انقباض عروق خونی و کاهش جریان خون می باشند. سیانوز در نوزادان معمولاً با درمان یا مدیریت بیماری زمینه ای عامل آن از بین می رود. در صورتی که علت سیانوز نامشخص باشد، پزشک معمولاً اکسیژن مکمل را تجویز خواهد کرد. 4/3 درصد نوزادان مبتلا به این بیماری نیاز به اکسیژن تراپی دارند.
دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق
منبع:
