به گفته انجمن دیابت آمریکا (ADA) قند خون ناشتا به سطح قند خون شما بعد از یک دوره عدم غذا خوردن (به جز آب) برای حداقل هشت اشاره دارد. بعد از غذا خوردن، سطح قند خون شما افزایش می یابد. میزان افزایش آن بستگی به میزان خوردن شما دارد. سطح قند خون به طور معمول حدود یک ساعت پس از اتمام غذا افزایش می یابد. با روزه داری و سپس آزمایش قند خون، می توانید بینش هایی در مورد نحوه مدیریت قند خون، توسط بدن خود جمع آوری کنید.
به عنوان مثال:، سطح بالای قند خون پس از هشت ساعت ناشتایی می تواند نشان دهد که بدن شما قادر به کاهش میزان قند در خون شما نیست. این می تواند نشانه مقاومت به انسولین باشد.
آزمایش قند خون ناشتا چیست؟
آزمایش قند خون ناشتا (FBG)، روشی برای اندازه گیری میزان گلوکز خون پس از یک دوره ناشتایی است. به طور معمول، روزه داری یک شبه اتفاق می افتد و اولین آزمایش در صبح انجام می شود.
دو هدف اصلی آزمایش قند خون ناشتا وجود دارد:
- تشخیص دیابت
- برای درک چگونگی تأثیر عوامل مختلف بر قند خون در طول روز
اندازه گیری قند خون ناشتا می تواند توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی با آزمایش انجام شود و به آزمایشگاه ارسال شود یا با دستگاه از سر انگشت در خانه انجام شود. این دو فرایند در حال آزمایش یک چیز هستند. یک متخصص مراقبت های بهداشتی ممکن است یک آزمایش آزمایشگاهی را برای از بین بردن سایر متغیرهایی که ممکن است با آزمایش انگشت مانند مواد موجود در دست یا عدم استفاده از قطره خون به اندازه کافی بزرگ به کار بروند، توصیه کند.
اگر تیم مراقبت های بهداشتی شما مشکوک هستند که ممکن است به پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ مبتلا باشید، ممکن است آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش A1C را انجام دهند. اگر قبلاً به دیابت مبتلا شده اید، بررسی سطح قند خون ناشتا در صبح، قند خون اولیه را برای روز به شما نشان می دهد. این آزمایشات را می توانید طبق توصیه تیم مراقبت های بهداشتی در خانه و با استفاده از دستگاه قند خون انجام دهید. با این حال، روش اندازه گیری قند خون خانگی برای تشخیص دیابت در نظر گرفته نشده است.
قند خون نرمال در سنین مختلف
نکته قابل اهمیت برای سطح قند نرمال در افراد با سنین مختلف ( بالای ۱۸ سال) اینست که در حالت نرمال باید زیر عدد ۱۰۰ باشد. در صورتی که این عدد بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ باید فرد مبتلا به پیش دیابت و در صورتیکه بالای ۱۲۶ باشد فرد مبتلا به دیابت است.
دیابت یا قند خون چیست؟
دیابت یا بیماری قند از جمله بیماری هایی است که بر نحوه استفاده بدن از قند خون تأثیر دارد. برای درک بیماری قند نخست باید بدانید که گلوکز نرمال در بدن چگونه تصفیه می شود. انسولین یک هورمون است که از یک غده که در پشت و زیر معده است ترشح میشود که پانکراس نامیده می شود.
- پانکراس انسولین را داخل گردش خون ترشح می کند.
- ترشح انسولین در بدن باعث ورود قند به داخل سلول می شود.
- انسولین مقدار قند خون را کاهش می دهد.
- زمانی که قند خون پایین می افتد، ترشح انسولین از پانکراس کاهش می یابد.
گلوکز (قند) منبع انرژی برای سلولهایی است که عضلات و سایر بافت ها را می سازند. گلوکز از دو منبع بزرگ تأمین می شود:
۱-غذای جذب شده در گردش خون، که با کمک انسولین وارد سلولها میشود.
۲-ذخایر گلوکز در کبد
زمانی که سطح گلوکز شما پایین است مانند زمانی که شما مدتی چیزی نخورده باشید، کبد گلیکوژنهای ذخیره شده را به گلوکز تجزیه میکند تا سطح گلوکز را در حد نرمال نگه دارد.
تشخیص دیابت
بر اساس آخرین معیارهای انجمن دیابت آمریکا تشخیص بیماری قند با ثبت یکی از موارد زیر قطعی است:
- ثبت حداقل یک میزان قند خون تصادفی بالای ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر به همراه علایم کلاسیک دیابت (پرنوشی، پرادراری، پرخوری)
- قند ناشتای پلاسمای بالاتر یا مساوی ۱۲۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (ناشتا به معنای هشت ساعت عدم مصرف هر نوع کالری قبل انجام آزمایش است)
- هموگلوبین A1C بالای ۶٫۵٪
- نتیجه آزمایش تحمل قند ۷۵ گرمی خوراکی دوساعته بالای ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر
گلوکز برای سلامتی شما حیاتی است زیرا یک منبع مهم انرژی برای سلول هایی است که عضلات و بافت های شما را می سازند و همچنین سوخت اصلی برای مغز شماست.
انواع دیابت
اگر شما دیابت دارید مهم نیست از کدام نوع است؛ زیرا به این معناست که شما مقدار زیادی گلوکز در خون خود دارید. اگر چه علت های متفاوتی باعث ایجاد دیابت می شود. وجود مقادیر زیادی قند در خون میتواند مشکلات جدی برای سلامتی شما به وجود آورد. با اینحال دیابت مزمن شامل دو نوع است:
۱- دیابت نوع ۱
۲- دیابت نوع ۲
۳- پره دیابت
۴- دیابت حاملگی
میزان قند خون نرمال چند است؟
آزمایش قند خون بصورت ناشتا بعد از زمان ۱۰-۱۲ ساعت که چیزی نخورید و ننوشید انجام میشود. میزان نرمال قند خون در حالت ناشتا بین ۷۰-۹۹ میلی گرم بر دسی لیتر در افراد سالم میباشد. نتیجه ی قند خون نرمال که بصورت تصادفی انجام میشود بین ۷۰ الی ۱۴۰ میباشد. پیش دیابت زمانی تشخیص داده میشود که دو آزمایش قند خون ناشتا میزان ۱۰۰ – ۱۲۵ میلی گرم بر دسی لیتر را نشان دهند و یا دو آزمایش بررسی قند خون در هر زمانی از روز میزان مساوی یا بیشتر از ۱۴۰ و کمتر از ۲۰۰ را نشان دهند. اگر ۲۰۰ را نشان دهند فرد مبتلا به دیابت است. میزان A1C در افراد نرمال کمتر از ۵٫۷ درصد و در افراد پیش دیابتی ۵٫۷-۶٫۴ درصد و در مبتلایان به دیابت بیشتر از ۶٫۵ درصد میباشد.
تفسیر آزمایش قند خون
| تست قند خون ناشتا | |
| نرمال | ۱۰۰ کمتر از |
| پیش دیابتی | ۱۰۰-۱۲۵ |
| دیابت | یا بالاتر ۱۲۶ |
| تست قند خون لحظه ای یا تصادفی | |
| نرمال | ۱۴۰ کمتر از |
| پیش دیابتی | ۱۴۰-۱۹۹ |
| دیابت | ۲۰۰ بیشتر از |
| A1C | |
| نرمال | ۵٫۷% کمتر از |
| پیش دیابتی | ۵٫۷-۶٫۴% |
| دیابتی | ۶٫۵% بیشتر ا |
علایم دیابت چیست؟
علائم بیماری دیابت به این که قند خون شما چقدر بالاست بستگی دارد. بسیاری از مردم به خصوص افراد مستعد بیماری قند یا دارای دیابت نوع ۲ در ابتدا بدون علامت هستند اما در تیپ ۱ نشانه ها به سرعت ظاهر می شود بعضی از علائم و نشانه های دیابت نوع ۱ و ۲ شامل:
- تشنگی
- تکرر ادرار
- گرسنگی شدید
- کاهش وزن قابل ملاحظه
- وجود کتون ها در ادرار (کتون: کتونها توسط عضلات و چربیهایی در حال از بین رفتن تولید شده زمانی که (عضلات و چربی) انسولین کافی در دسترس نداشته باشد).
- خستگی
- زود رنجی
- تاری دید
- طولانی شدن زمان بهبود زخمها
- عفونت های مکرر مثل لثه یا پوست و عفونت واژن
هر چند که دیابت نوع ۱ میتواند در هر سنی ایجاد شود ولی معمولاً در کودکی یا در دوران نوجوانی بروز میکند. دیابت نوع ۲ که نوع شایع هست در هر سنی میتواند بروز کند، اما در افراد بالای ۴۰ سال شیوع بیشتری دارد.
پیش دیابت یا پره دیابت چیست؟
افرادی که قند خون آنها از افراد نرمال بالاتر و از بیماران دیابتی پایین تر است، دچار حالت پیش دیابتی هستند. تحقیقات نشان میدهند که بیشتر این افراد در طی ۱۰ سال دیابت را بروز خواهند داد. اگر یکی از شرایط اختصاصی زیر را دارید برای آزمایش بررسی وضعیت پیش دیابتی اقدام نمایید:
- اگر اضافه وزن دارید و سنتان بالای ۴۵ است
- اگر اضافه وزن دارید و سنتان زیر ۴۵ بوده ولی برای یکی از حالت های زیر سابقه ی خانوادگی دارید:
- دیابت
- فشار خون بالا
- چربی خون بالا
- نژاد آمریکایی- آفریقایی بودن
- بومیان آمریکا
- نژاد اسپانیایی و آسیایی
- سابقه ی دیابت بارداری
- تولد نوزادی با وزن ۹ پوند معادل ۴۵۴ گرم یا بیشتر.
داروهای ضد دیابت
داروهای خوراکی دیابت همراه با ورزش منظم و رژیم غذایی مناسب تجویز می شوند. برخی از این داروها در ترکیب با سایر داروها ویا با انسولین مصرف می شوند تا بهترین نتیجه را در کنترل قند خون اعمال کنند. این راهنما اطلاعات کلی درباره ی داروهای خوراکی دیابت ارائه می دهد. این راهنما به شما کمک خواهد کرد تا اطلاعات بیشتری در رابطه با داروها بدست آورید. داروها را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف کنید، سوالات ویژه و نگرانیهایتان را با پزشک درمیان بگذارید.
۱- سولفونیلورها Sulfonylureas
این نوع از داروهای خوراکی دیابت از طریق تحریک پانکراس به ترشح انسولین گلوکز خون را کاهش می دهند.
۲- بیگوانیدها Biguanides
(®Metformin (Glucophage®, Glucophage XR®, Glumetza®, Fortamet®, Riomet
این داروها میزان گلوکز تولیدی توسط کبد را کاهش می دهد. این دارو همچنین نحوه ی عملکرد انسولین در بدن را بهبود می بخشد و سرعت تبدیل کربوهیدارت به قند را کاهش می دهد.
۳- Thiazolidinediones
این داروها سبب ارتقا مسیر عملکردی انسولین می شوند که در طی آن انسولین نقش خود را از طریق کمک به ورود گلوکز به سلولهای ماهیچه ای، چربی و سلولهای کبد اعمال می کند.
۴- مهار کننده های آلفا گلوکوزیداز Alpha-glucosidase inhibitors
این داروها گلوکز را از طریق به تاخیر انداختن شکستن کربوهیدراتها کاهش می دهند و جذب گلوکز در روده کوچک را کاهش می دهند. این داروها بعضی آنزیم ها را نیز از فعالیت باز می دارند تا پروسه ی هضم آنزیم ها کند شود.
۵- Meglitinide
این داروها نیز گلوکز خون را از طریق تحریک پانکراس برای ترشح انسولین افزایش می دهند.
۶- DPP-4 inhibitors یا مهار کننده های DPP-4
این داروها سبب می شوند تا پانکراس انسولین بیشتری بعد از هر وعده ی غذایی ترشح کند، همچنین گلوکز ترشح شده از کبد را نیز کاهش می دهند.
۷- SGLT2 inhibitors یا مهار کننده های SGLT2
این نوع از داروهای خوراکی دیابت بر کلیه ها اثر کرده و قند اضافی را از بدن حذف می کنند.
۸- Bile acid sequestrant
داروهای خوراکی دیابت ، کلسترول و قند خون را در بیماران دیابتی کاهش می دهند.
۹- آگونیست دوپامین Dopamine agonist
این داروها مقدار گلوکز ترشحی بوسیله ی کبد را کاهش می دهند.
بهترین زمان ورزش برای دیابتی ها
ورزش را به آهستگی شروع کنید و به آرامی آن را افزایش دهید. هدفتان را ۳۰ دقیقه در پنج روز از هفته قرار دهید و یا به همان مقدار که پزشک توصیه میکند ورزش کنید. ۳۰ دقیقه را به سه قسمت ۱۰ دقیقه ای بعد از صرف سه وعده اصلی غذایی توصیه تقسیم کنید. افرادی با دیابت تیپ ۲ باید به انجام ورزش استقامتی ۳ روز در هفته ترغیب شوند.
نکات لازم برای حفظ سلامت در حین ورزش
– برای اینکه خطر افت قند خون کاهش یابد قبل از شروع ورزش قند خونتان را اندازه بگیرید، اگر بالای ۲۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر بود و کتون در قند خون وجود داشت فعالیتتان را تا زمانیکه سطح آن به زیر ۲۵۰ برسد به تاخیر بیندازید. اگر قند خونتاان زیر ۱۰۰ بود احتمالا شما نیاز به یک میان وعده قبل از شروع فعالیتتان دارید.
– بهترین زمان ورزش ۳۰ دقیقه الی یک ساعت بعد از خوردن وعده ی غذایی میباشد.
– پاهایتان را از نظر وجود تاول یا هرنوع زخم دیگری قبل و بعد از ورزش بررسی کنید.
– اگر داروی کاهش فشار خون مصرف میکنید یک چیز شیرین مانند قرص گلوکز یا شکلات را با خود همراه داشته باشید.
– ۵-۱۰ دقیقه برای گرم کردن و فاز آرام کردن بدن صرف کنید.
– قبل، بعد و در حین ورزش آب بخورید.
– سعی کنید در حین انجام ورزش با یک نفر همراه شوید.
– سطح قند خونتان را بعد از ورزش نیز بررسی کنید برای مثال برخی افراد قند خونشان بعد از ورزش تا ۲۴ ساعت پایین باقی میماند.
– کارت شناسایی دیابت را بهمراه داشته باشید.
دیابتی ها چه بخورند؟
محاسبه کربوهیدرات شامل مشخص کردن مقدار کربوهیدرات مناسب برای فرد در هر وعده غذایی در کل روز است، در این رابطه خواندن برچسب مواد غذایی برای دانستن کل مقدار کربوهیدرات موجود میتواند کمک کننده باشد. برای مثال صبحانه ای شامل یک تکه نان تست با یک قاشق غذا خوری کره ی بادام زمینی، یک موز نصفه، و یک فنجان شیر مساوی با خوردن ۳ واحد کربوهیدرات یا خوردن ۴۵ گرم کربوهیدرات میباشد. ( ۱ وعده مساوی ۱۵ گرم کربوهیدرات میباشد.) متخصص تغذیه در محاسبه ی میزان کربوهیدرات مصرفی به شما کمک میکند و شما خواهید دانست در هر وعده ی غذایی چه مقدار کربوهیدرات باید مصرف کنید.
در هر زمانی که کربوهیدرات مصرف میکنید بیشترین اثر بر قند خون شما اعمال خواهد شد، در نتیجه به سهم غذایی کربوهیدرات در هر وعده توجه داشته باشید. بدنبال سبزیجات، میوه ها و غلات( نان و برشتوک حاوی غلات هستند و غلات بعنوان اجزای اصلی اینها عنوان میشود) غذاهایی مانند ماکارونی غنی شده، برنج قهوه ای، لوبیا ها باشید. میوه ها و سبزیجات تازه یا کنسروها و مواد فریز شده ی بدون شکر را استفاده کنید.
منابع:
دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق
برای تعیین وقت بر روی نوبت دهی اینترنتی کلیک کنید.
