اصولا روند حفظ سلامت قلب تحت تاثیر عوامل زیادی قرار دارد و در این میان سبک زندگی و سابقه پزشکی فرد بیشترین نقش ممکن را دارند. به عنوان مثال، عارضه فشار خون بالا به‌عنوان مهمترین فاکتور خطر در زمینه ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته عمل می‌کند.
فشار خون بالا که معمولا به شیوه‌ای نسبتاً پنهان و خاموش ایجاد می‌شود، اغلب برای مدت طولانی ناشناخته می‌ماند و با افزایش سن بروز می‌کند. از فاکتورهای خطر موثر در ابتلا به فشار خون بالا می‌توان به ژنتیک و سبک زندگی ناسالم شامل:
- تغذیه نامناسب
- کم‌تحرکی
- چاقی
- سیگار کشیدن
- استرس زیاد
اشاره کرد. مطمئنا عدم توجه به کنترل چنین عواملی، شما را در معرض خطر نه تنها فشار خون بالا بلکه سکته قلبی نیز قرار می‌دهد. در ادامه به جزئیات بیشتری از این مسئله اشاره خواهیم کرد.
اهمیت فشار خون برای ارگان های بدن
اصولا بدن از طریق سیستم عروقی خود که از سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها تشکیل شده است، خون لازم برای ارگان‌های مختلف را تامین می‌کند. برای اینکه خون در کل بدن پمپاژ شود به فشار خاصی نیاز دارد که در اصطلاح پزشکی به آن «فشار خون» می‌گویند. وقتی قلب منقبض می‌شود، فشار داخل قلب افزایش می‌یابد و در نتیجه فشار خون نیز بالا می‌رود.
این افزایش فشار با پمپاژ خون از قلب به سرخرگ‌ها منتقل می‌شود. حداکثر نیرویی که بر روی دیواره‌های سرخرگ مورد نیاز برای گردش خون اعمال می‌شود، به عنوان فشار خون سیستولیک شناخته می‌شود (معادل عدد بالایی در هنگام اندازه‌گیری فشار خون با دستگاه). همانطورکه قلب آرام می‌شود، فشار در سرخرگ‌ها نیز کاهش می‌یابد. فشار موجود در رگ‌ها در هنگام آرامش، فشار خون دیاستولیک نامیده می‌شود (معادل عدد پایینی در هنگام اندازه‌گیری فشار خون با دستگاه).
چرا به فشار خون مبتلا می شویم؟
فشار خون بالا زمانی بروز می‌کند که فشار در سرخرگ‌ها از حد معینی فراتر رود. طبق دستورالعمل پزشکی می‌توان فشار خون را بر اساس میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک طبقه‌بندی کرد و بدین شکل وضعیت بیمار را تحت بررسی قرار داد. در ادامه در قالب یک جدول شما را با این دسته‌بندی آشنا خواهیم کرد.
فشار خون دیاستولیک | فشار خون سیستولیک | وضعیت بیمار |
۸۰> | ۱۲۰ | مطلوب (در بهترین حالت) |
۸۵> | ۱۳۰> | نرمال یا طبیعی |
۸۶-۸۹ | ۱۳۰-۱۳۹ | نرمال رو به بالا |
۹۰-۹۹ | ۱۴۰-۱۵۹ | گرید ۱ (فشار خون بالا خفیف) |
۱۰۰-۱۰۹ | ۱۶۰-۱۷۹ | گرید ۲ (فشار خون بالا متوسط) |
۱۱۰< | ۱۸۰< | گرید ۳ (فشار خون بالا شدید) |
۹۰> | ۱۴۰< | فشار خون بالا منحصرا سیستولیک (یعنی فقط عدد بالایی خیلی زیاد است) |
⚠️ عارضه فشار خون بالا معمولاً بدون علامت است و علائم آن اغلب زمانی بروز می‌کنند که بیماری تا حدی پیشرفت کند و ارگان‌ها تحت تأثیر قرار بگیرند. برخی از علائم احتمالی ممکن است شامل درد، سوزش یا احساس فشار در قفسه سینه، مشکل در تنفس، تشنج، بی‌حسی، مشکل در گفتار (مانند شرایط سکته مغزی)، حالت تهوع با یا بدون استفراغ، تاری دید، خونریزی بینی و خواب آلودگی باشد.
چه فشار خونی باعث سکته می شود؟
عدد ثابتی برای این اتفاق وجود ندارد و فشار خون بالا به مرور زمان باعث سکته می شود. فشار خون بالا با سفت‌تر کردن دیواره و آسیب رساندن به پوشش داخلی عروق، به طور دائم به آن‌ها آسیب می‌رساند. با وجود چنین پوشش آسیب‌دیده‌ای، خطر رسوب چربی افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه روند طبیعی جریان خون در عروق مختل می‌شود.
در این شرایط به‌دلیل مقاومت رگ‌های خونی، قلب باید سخت‌تر و بیشتر کار کند تا بتواند به اندازه کافی خون غنی از اکسیژن را برای ارگان‌های بدن تامین کند. وارد شدن فشار مداوم بر روی قلب می‌تواند باعث افزایش توده عضلانی آن شود و در این شرایط قلب به‌دلیل نبود فضای کافی نمی‌تواند به‌درستی عمل کند.
هنگامی که روند خون‌رسانی به عروق کرونر قلب مختل می‌شود، به انداره کافی تبادل اکسیژن صورت نمی‌گیرد و بخشی از سلول‌های عضله قلب ممکن است بمیرند. این مسئله به‌عنوان حمله قلبی یا سکته قلبی شناخته می‌شود. معمولا بعد از این اتفاق ناگوار، آنژیو بعد از سکته قلبی توصیه می شود.
عوامل موثر در ابتلا به فشار خون بالا
فشار خون زمانی افزایش می‌یابد که رگ‌ها مسدود می‌شوند و خون دیگر نمی‌تواند به‌صورت آزاد جریان پیدا کند. این مسئله به طور ویژه در موقعیت‌های پرتکاپو خود را بیشتر نشان می‌دهد، زیرا قلب باید سخت‌تر کار کند تا بتواند اکسیژن و مواد مغذی کافی برای بدن را تامین کند.
یک سبک زندگی ناسالم باعث افزایش رسوب چربی و گرفتگی رگ‌های خونی (تصلب شرایین) می‌شود. مطمئنا این انسداد و کاهش خاصیت ارتجاعی عروق، به مرور باعث سفت و باریک شدن آن‌ها می‌شود. در یک فرد سالم، عروق در پاسخ به افزایش برون‌ده قلب واکنش منعطفی نشان می‌دهند و با سایر نیازهای بدن سازگار می‌شوند تا خون‌رسانی با فشار مطلوب را تضمین کنند.
اما در شرایط فشار خون بالا، این پاسخ خودکار از سوی عروق داده نمی‌شود که می‌تواند باعث آسیب طولانی‌مدت به سایر اندام‌ها مانند قلب، کلیه، مغز و چشم شود.
همانطور که قبلا ذکر شد، بیماری فشار خون بالا اغلب به سرعت تشخیص داده نمی‌شود و معمولا زمانی برای درمان آن اقدام می‌شود که عروق قبلاً آسیب‌دیده باشند و علائمی مانند سرگیجه، سردرد، ضعف بینایی، حالت تهوع یا استفراغ، درد قفسه سینه یا مشکل در تنفس بروز کرده باشند. بنابراین نباید این بیماری خاموش را دست کم گرفت و در صورت داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به آن، علاوه بر برخورداری از یک سبک زندگی سالم نیاز به اندازه‌گیری مداوم فشار خون به‌خصوص از سنین ۳۵ سالگی به بعد است.
طبق مطالعات انجام شده، از هر ۱۰ فرد مبتلا به فشار خون بالا، وضعیت یک نفر را می‌توان بدون دارودرمانی و صرفا از طریق به کارگیری یک سبک زندگی سالم و غربالگری منظم فشار خون کنترل کرد. بدین شکل می‌توان از بروز عوارض جانبی احتمالی نیز جلوگیری کرد. اگرچه تمام بیماران مبتلا به فشار خون بالا باید به‌محض تشخیص، چنین سبک زندگی آگاهانه‌ای را به کار بگیرند تا احیانا با سکته قلبی مواجه نشوند.
برای ارتباط با دکتر فشار خون کلیک کنید.
کلینیک قلب دکتر نجفی متخصص قلب و عروق در تهران
