آمبولی ریه زمانی رخ می دهد که لخته خون حرکت کرده و از طریق قلب به سمت ریه حرکت کند. آمبولی ریه به بیماری اطلاق می شود که در آن لخته ی خون تشکیل شده در نقطه ی دیگری از بدن به سمت عروق ریه می آید. این لخته عروق ریه را مسدود می کند و در نتیجه ی آن علائمی نظیر موارد زیر برای بیمار ایجاد می شود:

• تنگی نفس 
• افت فشارخون 
• تپش قلب 
• افت اشباع اکسیژن

معمولا منشا این لخته ی خون در اندام تحتانی است (بیماری DVT) مگر در مواردی خاص مانند کرونا.

امبولی ریه و کما

آمبولی ریه می تواند با درگیر کردن شریان های ریوی و ایجاد فشار بر روی قلب به مرور منجر به آسیب قلب شود. در موارد بسیار حاد بیماری به خاطر افت میزان اکسیژن خون و همچنین اختلال در رسیدن خون به قلب فرد ممکن است دچار ایست قلبی شود. معمولا کما به طور مستقیم ناشی از آمبولی ریه نیست ولی این بیماری می تواند به ایست قلبی و مرگ منجر شود.

علائم امبولی ریه

مهم ترین علامت آمبولی ریه احساس تنگی نفس است که در بسیاری موارد به طور کاملا ناگهانی ایجاد می شود. هم چنین بروز تپش قلب و افت میزان اکسیژن خون در کنار علایمی نظیر افت فشارخون و سرفه های خلط دار خونی نیز در این بیماری دیده می شوند. برخی بیماران مبتلا به آمبولی ریه قبل از بروز علائم ذکر شده دچار ورم و درد اندام تحتانی (بیماری DVT) می شوند.

آیا آمبولی ریه درمان قطعی دارد؟

درمان آمبولی ریه بر اساس این اصل است که باید لخته حل گردد. لخته ی تشکیل شده نیز با تجویز داروهای رقیق کننده ی خاص حل می شود. از مهم ترین و معروف ترین این داروها می توان به وارفارین اشاره کرد. هم چنین برخی داروهای رقیق کننده ی خون جدید نظیر آپیکسابان و ریواروکسابان نیز وجود دارند که می توانند در درمان بیماری کمک کنند و مصرف آنها به خطر اینکه نیاز به چک آزمایش خون ندارند برای بیمار راحت تر است.

بر اساس حجم لخته ،پزشک تصمیم گیری مینماید. درمان لخته بزرگ که مخل حیات میباشد انجام جراحی و خارج کردن لخته است.

آمبولی ریه در سالمندان

سالمندان بخاطر بی حرکتی از یک سو و از سوی دیگر شیوع بیماری های دیگری نظیر انواع سرطان ها که خطر تشکیل لخته ی خون را بالاتر می برند بیش تر در معرض بروز این بیماری قرار دارند. البته نباید فراموش کرد که این بیماری در سالمندان تفاوتی از نظر نوع علایم و یا نوع درمان ندارد.

آمبولی ریوی در بارداری

در طول بارداری بخاطر تغییرات سطح هورمونی و هم چنین برخی تغییرات همودینامیک دیگر خطر بروز آمبولی اندکی بالاتر می رود. به همین علت است که معمولا توصیه می گردد انواع علایمی که ذکر شد در زنان باردار خیلی جدی تر گرفته شود. درمان این بیماری در بارداری خیلی تفاوتی با بیماران غیر باردار نمی کند ولی برخی داروهای رقیق کننده ی خون نظیر ریواروکسابان و اپیکسابان برای استفاده در بارداری تایید نشده اند و برخی مانند وارفارین باید با دقت بیش تری استفاده شوند.

امبولی در پاها

یکی از شایعترین مشکلاتی که پزشکان در کلینیک با آن مواجه هستند لخته شدن خون در اندام ها بخصوص پا است. بنا به دلایلی مانند نشستن طولانی مدت در پروازهای هوایی، بستری بودن پس از اعمال جراحی، مصرف قرص های ضد بارداری، سرطان ، شکستگی استخوان ها و… شانس ایجاد لخته در پا افزایش می یابد.

اغلب بیماران شکایت از تورم یکطرفه پا دارند.

نتیجه گیری: چنانچه دچار تورم یکطرفه در دست و یا پا شدید سریعا به پزشک مراجعه نمایید.

روش تشخیص: با استفاده از سونوگرافی داپلر ورید مورد نظر میتوان به تشخیص رسید.

درمان طولانی مدت آمبولی ریوی

برای جلوگیری از ایجاد لخته جدید از قرص وارفارین استفاده می شود. وارفارین روی کبد اثر کرده و از تشکیل عوامل انعقادی جلوگیری می نماید. مدت  زمان مصرف وارفارین بر اساس تشخیص پزشک حداقل سه ماه و گاهی مادام العمر خواهد بود.

شرح حال یک بیمار دچار آمبولی ریوی

چند روز پیش همکاران بخش قلب اطلاع دادند خانم جوانی که بعلت تنگی نفس در بخش بستری شده بطور ناگهانی دچار تشدید تنگی نفس و کاهش شدید فشار خون شده است.
بیمار خانم ۴٠ساله که از چهار ساعت قبل از مراحعه به بیمارستان دچار تنگی نفس با شروع ناگهانی شده است. بر بالین او حاضر شدم ، متاسفانه اصلا حال خوبی نداشت به همین جهت گروه کُد احیا قلبی ریوی راسریعا احضار کردم. آمبولی ریوی شیوع فراوانی دارد. در اغلب موارد بنا به دلایل متفاوت لخته خون در وریدهای اندام تحتانی تشکیل می شود.

علل متفاوتی برای ایجاد لخته معرفی شده است که از آنجمله میتوان به بستری بودن طولانی مدت ، مصرف داروهای ضد بارداری، مسافرتهای طولانی و عدم تحرک برای چندین ساعت و وجود سرطان در یک عضو را نام برد. بیماران دچار لخته پا اغلب با تورم یک طرفه پا به مراکز درمانی مراجعه می نمایند.

نکته مهم آنست که تورم پا بخصوص اگر یک طرفه باشد جدی گرفته شود. پس از تشکیل لخته در وریدهای پا امکان حرکت لخته وجود دارد. لخته ممکن است از جای خود کَنده شده و در ابتدا وارد قاب شده و از طریق قلب وارد شریان ریوی شود. بر اساس حجم لخته وارد شده به ریه علایم آمبولی ریوی متفاوت است. چنانچه لخته کوچک باشد به انتهای سریان ریوی رسیده و علاوه بر تنگی نفس تاحدودی باعث درد سینه نیز می شود.

اگر لخته بزرگ باشد در تنه اصلی شریان ریه گیر افتاده و شرایط مخاطره آمیز و  مخل حیات مانند تنگی نفس شدید و کاهش فشار خون و نهایتا ایست قلبی عارض می شود. در این بیماران باید سریعا پزشک به هر نحو ممکن چه با دارو با از طریق جراحی و یا از طریق کارهای مداخله ای مسیر عبور خون را باز نماید.

بیمار جوان فوق الذکر سریعا به بخش آنژیوگرافی منتقل گردید. از طریق ورید کشاله ران وارد فضای قلب و نهایتا شریان ریوی شدیم. تقریبا بلافاصله پس از بیرون کشیدن لخته، فشار خون بیمار اصلاح شد. خوشبختانه در حال حاضر شرایط عمومی بیمار رضایت بخش است.

به امید شفای همه بیماران

برای تعیین وقت بر روی نوبت دهی اینترنتی کلیک کنید.

دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی