آنژیوگرافی چیست؟
چه زمانی آنژیوگرافی لازم است؟
معمولاً بیماران با علائم بیماری عروق کرونر قلب (CHD) مانند درد قفسه سینه و یا فشار خون بالا که در سایر آزمایش های قلبی آنها مانند نوار قلب (ECG) یا عکس سی تی آنژیو، نشانه هایی از گرفتگی عروق باشد و یا پزشک به این مورد شک داشته باشد، کاندید انجام آنژیوگرافی خواهند شد تا موارد زیر بررسی شوند:
- تعیین شدت و محل تنگی / انسداد رگ خونی که باعث ایجاد علائم شده است.
- انتخاب گزینه درمانی مناسب برای یک رگ خاص
- تعیین محل خونریزی (اغلب به همراه آمبولیزاسیون که خونریزی را متوقف می کند، انجام می شود)
- تعیین محل دقیق لخته خون در رگ خونی بسته شده و برداشتن آن (بازگرداندن جریان خون)
- درمان انواع خاصی از تومور ها که منجر به انسداد عروق شده اند.
- گرفتن نمونه خون از نواحی خاص برای تشخیص مناسب
- تهیه نقشه و محل قرارگیری عروق خونی قبل از جراحی
آنژیو قلب چقدر طول می کشد و آیا بیهوشی دارد؟
مدت زمان عمل آنژیو قلب در صورت نرمال بودن شرایط حدود ۳۰ دقیقه به طول می انجامد. اگر نیاز به استنت باشد حدود ۲ ساعت طول میکشد. آنژیوگرافی بدون انجام بیهوشی عمومی و با بی حسی موضعی در مچ دست و یا ناحیه پا انجام می شود. چنانچه بیمار استرس زیادی داشته باشد به کمک داروهایی حالت خواب آلودگی در وی ایجاد خواهند کرد.
آنژیوگرافی از طریق پا
در طول کاتتریزاسیون قلبی از طرق پا، یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر از طریق کشاله ران یا بالای ران به سمت قلب هدایت می شود. این روش ممکن است برای بررسی دریچه های قلب یا نمونه گیری از خون یا عضله قلب نیز استفاده شود. در این روش بعد از اتمام کار از کیسه شن برای توقف خونریزی در محل کشاله ران استفاده می شود و دوران نقاهت طولانی تر است. در ادامه فیلم آنژیوگرافی از کشاله ران نشان داده شده است.
آنژیوگرافی از دست
در عمل آنژیو قلب از راه دست همان مراحل قبل از طریق رگ روی مچ دست انجام می شود. در این روش برخلاف آنژیو از راه پا، بیمار بلافاصله پس از اتمام عمل قادر است راه برود و نیاز به تحمل وزن بالای کیسه شن نیست. از طرف دیگر شانس خونریزی از محل ورود کاتتر، در مقایسه با ران پا به مراتب کمتر است.
حتی انجام آنژیوپلاستی برای بیمار به مراتب آسانتر از شریان ران می باشد. چرا که بیمار سریعتر سر پا شده و نیازمند کیسه شن نمی باشد. در این روش، طول زمان عمل و میزان اشعه دریافتی پزشک و بیمار، کمتر است. توجه داشته باشید در مواردی که بیمار دچار انسداد عروق ناحیه لگنی و یا آئورت باشد، می بایست از طریق رادیال این عمل برای او انجام شود. در زیر فیلم عمل آنژیو توسط دکتر محمد حسین نجفی نشان داده شده است.
امادگی های قبل از عمل آنژیو قلب
معمولا برای پذیرش، از شب قبل بیماران در بخش آی سی یو بیمارستان بستری میشوند. شما می توانید شام بخورید ولی دیگر از زمان بستری نباید چیزی بخورید یا به عبارتی باید ناشتا باشید.
- تمام داروهای مصرفی و مدارک پزشکی مانند آزمایشات، سی تی آنژیو و اکو باید همراه شما باشد و البته کارت ملی را فراموش نکنید!
- چند روز قبل از عمل، شما باید آزمایش کراتین بدهید چرا که ماده حاجب می تواند ضرر برای کلیه داشته باشد. بنابراین قبل از انجام عمل می بایست وضعیت سلامتی کلیه های شما چک شود.
- داروهایتان را طبق روال مصرف می کنید مگر اینکه پزشک به شما دستور قطع دارو را داده باشد. پس داروها شامل ناشتا بودن نمی شوند.
آنژیو قلب چگونه انجام میشود؟
ابتدا مچ دست راست شما با یک سرنگ دیابت که نوک بسیار باریکی دارد بی حس می شود. در آنژیوگرافی قلبی شما بیهوش نمی شوید و این کار از طریق بی حسی موضعی انجام می شود. در ۹۰ درصد مواقع مچ دست انتخاب می شود مگر اینکه به دلایلی پزشک مجبور شود که از طریق رگ کشاله ران برای شما انجام دهد.
- پس از شروع عمل، شما به پشت روی تخت دراز می کشید. ممکن است به دور بدن و پای شما یک کمربند بسته شود. دوربین اشعه ایکس به دور سینه و سر شما چرخیده و از زوایای گوناگون عکس می گیرد.
- محل ورود کاتتر که بر روی دست و یا کشاله ران است، توسط محلول های ضد عفونی تمیز شده و حجم کمی ماده بی حس کننده در آن تزریق می شود. ممکن است بریدگی کوچکی توسط پزشک در این منطقه ایجاد شود.
- سپس توسط پرستار از شما یک لاین وریدی (رگ) گرفته می شود. ممکن است یک داروی آرامش بخش از طریق ورید به شما تزریق شود تا باعث آرامشتان گردد. از این طریق داروها و مایع نیز به شما تزریق می شود.
- در تکنیک آنژیوگرافی یک لوله پلاستیکی کوچک ( شیت شریانی ) داخل شریان شما قرار داده می شود. یک کاتتر یا لوله بلند از داخل این شیت عبور کرده و به سمت قلب هدایت می شود. عبور کاتتر نباید باعث درد شود. اگر احساس درد می کنید، پزشک خود را آگاه سازید.
- از داخل کاتتر ماده حاجب به داخل عروق کرونر تزریق می شود. هنگام تزریق ممکن است شما احساس گرما یا گر گرفتگی داشته باشید. ولی هر نوع احساس درد یا سنگینی را به پزشک اعلان نمایید.
- ماده حاجب بخوبی توسط دوربین اشعه ایکس مشاهده می شود به راحتی پزشک را قادر می سازد تا چنانچه گرفتگی و تنگی در رگ های قلب وجود داشته باشد، آن را تشخیص دهد. بر اساس آنچه پزشک در عمل آنژیوگرافی شما مشاهده می کند، ممکن است تصمیم بگیرد اقدامات دیگری از جمله باز کردن رگ به کمک آنژیوپلاستی قلب (به کار بردن بالون و یا استنت ) را انجام دهد.
- در حین انجام عمل ممکن است از شما چند کار خواسته شود به عنوان مثال: نفس عمیق بکشید، نفس خود را نگه دارید، سرفه کنید و یا موقعیت دست خود را تغییر دهید.
- در حین عمل، الکترودهای روی سینه برای ثبت نوار قلب به شما وصل هستند. همچنین ممکن است مواد ضد انعقاد (آنتی کواگولانت) برای اجتناب از انعقاد خون به شما تزریق گردد.
فیلم آنژیوگرافی قلب با تفسیر آن
مدت بستری بعد از عمل آنژیو قلب چند روز است؟
مدت زمان بستری آنژیوگرافی حدود ۱ ساعت در بخش ویژه خواهد بود. پس از حدود ۳۰ دقیقه شما به بخش منتقل می شوید و اگر مشکل خاصی نداشته باشید تا ظهر مرخص خواهید شد. ممکن است پزشک از شما بخواهد تا شب قبل از عمل در بیمارستان بستری شوید.
مراقبت های بعد از عمل آنژیوگرافی
- بعد از اتمام عمل آنژیو قلب، کاتتر خارج شده و یک مچ بند بر روی دست شما قرار میگیرد تا مانع خونریزی دست شود. سپس شما را از اتاق آنژیوگرافی به بخش ریکاوری کت لب منتقل می کنند. حدود ده دقیقه تا یک ربع در آنجا تحت نظر هستید. سپس شما را با همان تختی که روی آن دراز کشیده اید، به بخش آی سی یو منتقل می کنند. در بخش آی سی یو دوباره وسایل مانیتورنگ ضربان و ریتم قلب به شما وصل میشود.
- بعد یک یا دو سرم از طریق آنژیوکتی که در ابتدا بر روی دست چپ شما نصب کرده بودند، برای شما تزریق می شود تا از طریق آن و دفع ادراری که بعد صورت می گیرد، مواد حاجب از بدن شما خارج شوند. این موارد برای کلیه ها ضرر دارند. چرا سرم می زنند؟ چون شما یکی دو ساعت اول نمی توانید آب یا مایعات بنوشید. اگر بیمار سرگیجه داشته باشد یا قادر نباشد خودش به دستشویی رود، برایش لگن قرار میدهند.
- بعد از حدود یک ساعت، همراه بیمار میتواند برایش آبمیوه و مایعات ببرد (گرچه خود بخش هم یک باکس کوچک بیسکویت و آبمیوه به شما خواهند داد) که باز باید تست کنید، اگه دچار حالت تهوع شدید، نباید چیزی بخورید.
- مهم: پس از اتمام، چنانچه این عمل از طریق کشاله ران انجام گرفته باشد بیمار حدود ۶ ساعت بی حرکت مانده و بواسطه گذاشتن کیسه شن خونریزی کنترل می شود.
- مهم: در صورت انجام آنژیوگرافی عروق از طریق شریان دست (رادیال) بلافاصله مریض اجازه دارد بدون محدودیت حرکت کرده و نیازمند استراحت نمی باشد، اما حدود ۴ ساعت تحت نظر خواهد بود.
- درد دست تا بازو یا کتف بعد از از بین رفتن بی حسی کاملا طبیعی است چون خون زیادی در دست شما جمع می شود که نیاز به تخلیه شدن دارد. به همین دلیل از طریق یه لوله بسیار باریک که به مچ بند دست شما وصل شده است هر یک ساعت و نیم تا دو ساعت، خون های اضافی را خارج می کنند. هر بار که خون خارج می شود، درد دست شما هم کمتر خواهد شد و حس سبکی خواهید داشت.
- معمولا هر بار که این کار انجام میشود، کمی دستبند مچ دست شما را شل تر می کنند تا اینکه در نهایت دستبند و لوله ی بسیار باریکی که به مچ دست شما راه دارد، کاملا خارج شده و بر روی محل ورود کاتتر یک پانسمان ضد آب قرار داده می شود که تا ۲ روز بر روی مچ دست باید بماند. در بخش آی سی یو برای شما ناهار می آورند.آن روز زرشک پلو با مرغ، سوپ و ماست به همراه آب معدنی بود.
- اگر حالت تهوع نداشته باشید، دو ساعت بعد از عمل میتونید ناهار خود را میل کنید.
- تا سه هفته نباید کار سنگینی با دست راست خود انجام دهید. به شما می گویند فقط در حد یک قاشق بلند کردن! گرچه برای خانم ها که همیشه عادت به انجام کارهای مختلف دارند، کمی سخت است ولی بر روی دست خود یک علامت بگذارید یا دستکش بپوشید! یک جور خاص به خودتان یادآوری کنید. فراموش نکنید که رگ اصلی دست شما باید ترمیم و بسته شود تا خدایی نکرده دچار خونریزی نشوید.
- هیچ محدودیتی بعد از عمل آنژیو قلب در خوردن غذا ندارید. منتها نمک و چربی را فراموش کنید! باشد باشد کلا به دست فراموشی نسپارید، اما رعایت کنید.
- داروهای قبلی یا جدیدی که توسط پزشک برای شما تجویز شده است را به طور مرتب مصرف کنید. در مورد داروهای خود از پزشک سوال کنید شاید بر اساس نتیجه ی آنژیو نیاز به تغییر دارو یا دوز مصرفی باشد.
- معمولا بعد از دو روز مجددا به مطب پزشک مراجعه می کنید تا وضعیت دست شما و داروهای جدید در صورت نیاز بررسی شود
- اگر کبودی در حجم زیاد یا خونریزی یا درد قفسه سینه و کتف سمت چپ داشته باشید، باید فورا به بیمارستان مراجعه کنید.
آیا آنژیوگرافی قلب خطرناک است؟
در اکثر موارد عمل آنژیو قلب هیچ خطری برای بیمار ندارد و تنها ممکن است با برخی عوارض همراه باشد.
- از جمله عوارض بعد از آنژیوگرافی از طریق پا این است که چون برای حدود ۶ ساعت چند کیسه شن روی محل سوزن زدن بر روی کشاله ران قرار داده می شود، ممکن است در اثر جابجایی کیسه شن ها، این منطقه دچار خونریزی شود.
- گاهی آثار خونریزی و کبودی بعد از عمل تا بالای زانو گسترش می یابد و تا یک ماه نیز ممکن است وجود داشته باشد. به بیماران توصیه می کنم بطور متوالی از دستمال گرم شده برای کمپرس منطقه دچار خون ریزی استفاده کنند تا طول دوره درمان کوتاه تر شود.
- از دیگر عوارض عمل آنژیوگرافی این است که بسیاری از بیماران دچار درد کمر پس از قرار دادن کیسه شن و عدم تحرک به مدت ۶ ساعت، از دردهای کمر گله می کنند؛ به هر حال طبیعی است که برای بند آوردن خون راهی جز این کار وجود ندارد.
- در طولانی مدت ممکن است عوارض دیگری نیز در روش کشاله ران (فمورال) به وجود آید از جمله ایجاد فیستول شریان های وریدی. این بیماران از ایجاد یک ناحیه متورم که هنگام لمس، دچار لرزش عبور خون است، شاکی می باشند. اگر بیمار دچار این عارضه بشود، باید با مشورت پزشک جهت بستن فیستول اقدام نماید.
در صورت بروز هر یک از علائم زیر در اولین فرصت به پزشک خود مراجعه کنید:
- درد متوسط تا شدید در محل ورود کاتتر
- احساس ضعف، گرفتگی یا بی حسی در عضوی که آنژیو شده
- قرمزی، گرمی و ترشح در محل عمل
- تب بالای ۳۸ درجه
- ضایعات پوستی
خطرات جدی عمل آنژیو قلب که بسیار نادر هستند عبارتند از:
- آسیب کلیه به دلیل ماده تزریق ماده حاجب
- حمله قلبی یا سکته مغزی
- آسیب به رگ خونی و خونریزی داخلی
- واکنش آلرژیک جدی به ماده حاجب (آنافیلاکسی) که باعث سرگیجه، مشکلات تنفسی یا از دست دادن هوشیاری می شود.
تصاویر آنژیوگرافی قلب
این تصاویر حین انجام عمل آنژیو قلب ثبت شده اند. پزشک به کمک تصاویر آنژیو می تواند در رابطه با ادامه درمان تصمیم گیری کند. اگر شدت گرفتگی در تصاویر آنژیوگرافی شدید باشد قطعا عمل قلب باز پیشنهاد خواهد شد ولی اگر گرفتگی متوسط باشد همانجا به کمک آنژیوپلاستی برای رگ های بسته ی قلب فنر یا استنت تعبیه خواهند کرد یا رگ های قلب مجددا باز شوند. گاهی اوقات نیز مشکل بسیار جزیی است و به کمک دارو روند کنترل و درمان آن پیش خواهد رفت.
در زیر تصویر آنژیوگرافی عروق کرونر نشان داده شده است. (الف) شریان کرونر چپ (LCA). (ب) شریان کرونری راست (RCA). (C) تنگی ناچیز در بخش مربوطه (فلش قرمز) نشان داده شده است. (د) تنگی شدید تحریک شده در همان محل (فلش قرمز) پس از تجویز داخل کرونری ارگونووین آشکار می شود.
در تصویر زیر برای دیدن عروق کرونر، رنگ کنتراست خاصی از طریق کاتتر به داخل رگ های خونی تزریق می شود. با استفاده از اشعه ایکس ، تصاویری برای تشخیص محل و شدت انسداد گرفته می شود. در زیر تصویر آنژیوگرافی قلب با تنگی شدید ۹۰ درصد نشان داده شده است.
-متخصص قلب ممکن است انسدادهای کوچکی پیدا کند که به روش دیگری مانند آنژیوپلاستی نیاز نباشد و تنها با مصرف دارو یا ایجاد تغییراتی در سبک زندگی قابل درمان باشد. برای مثال، ممکن است نیاز داشته باشید بیشتر ورزش کنید یا غذاهای سالم تری بخورید.
-ممکن است انسدادهای بزرگتری داشته باشید که به درمان تهاجمی تری نیاز دارند. متخصص آنژیوگرافی ممکن است برای شما آنژیوپلاستی انجام دهد و یک استنت برای باز کردن شریان و باز نگه داشتن آن قرار دهد. آنها می توانند این کار را در طول عمل آنژیوگرافی شما انجام دهند و نیاز به عمل مجدد نیست.
-اگر میزان گرفتگی شدید باشد نیاز به عمل قلب باز است در این روش راهی برای راه یافتن جریان خون در اطراف ناحیه مسدود شده ایجاد می کنند.
سوالات شایع آنژیوگرافی
اگر بیمار دچار سکته بشود برای جلوگیری از آسیب بیشتر انژیو انجام خواهد شد. آنژیوپلاستی یک روش جراحی برای باز کردن رگ هایی است که خون را به ماهیچه قلب شما می رسانند. این رگ های خونی به عنوان عروق کرونر نیز شناخته می شوند. پزشکان اغلب این روش را بلافاصله پس از حمله قلبی انجام می دهند. به این روش آنژیوپلاستی عروق کرونر از راه پوست یا مداخله کرونری از راه پوست نیز گفته می شود. در بسیاری از موارد، پزشکان پس از آنژیوپلاستی استنت عروق کرونر را قرار می دهند. استنت به جریان خون و تنگ شدن مجدد شریان کمک می کند.
طبق گفته انجمن آنژیوگرافی و مداخلات قلب و عروق، آنژیو بعد از سکته قلبی برای درمان حمله قلبی جان انسان ها را نجات می دهد. عمل آنژیو قلب یک راه کارآمد برای جریان یافتن دوباره خون به قلب است. هرچه پزشک زودتر خون شما را بازیابی کند، آسیب کمتری به عضله قلب وارد خواهد شد. آنژیوپلاستی همچنین درد قفسه سینه را تسکین می دهد و ممکن است از تنگی نفس و سایر علائم مرتبط با حمله قلبی جلوگیری کند.
آنژیوگرافی از راه دست به دلیل عوارض کمتر و مراقبت های سبک تر بعد از عمل قطعا از روش آنژیو پا بهتر است.
روش آنژیوگرافی برای بررسی رگ های قلب و دیدن میزان گرفتگی احتمالی آنها انجام می شود در حالی که در آنژیوپلاستی به کمک یک فنر یا استنت گرفتگی رگ برطرف و باز می شود.
