قلب توسط شریان کرنری اصلی احاطه شده‌است که به آن اکسیژن و خون می‌رسانند. اگر درون یکی از این سه شریان، لخته‌ای خونی تشکیل شود(آیا لخته خون در پا باعث مرگ میشود)، خونرسانی به آن ناحیه از عضله قلب متوقف خواهد شد. این پدیده حمله قلبی یا به اصطلاح پزشکی ترومبوز کرونری یا انفارکتوس میوکاردی نام دارد.حمله قلبی باعث درد شدید قفسه سینه پشت استخوان سینه میشود که اغلب به سمت بازوی چپ انتشار دارد.
اگر انسداد (ترومبوز) فوراً با دارو رفع نشود یا با یک پروسه کاتتری اورژانسی (بالون آنژیوپلاستی) درمان نشود، آن ناحیه از عضله قلب که اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند، عملکرد عادی خود را از دست خواهد داد.
علایم ترومبوز کرنری چیست؟
برخی از افراد دچار درد قفسه سینه می‌شوند (آنژین)، که نشانه‌ای از این است که آترواسکلروز باعث تنگی شریان‌های کرنری شده‌است.سایر افراد بدون علامت هستند، تا زمانی که پلاک پاره شود و باعث موارد زیر گردد:
- درد شدید پشت استخوان سینه یا سمت چپ قفسه سینه که ممکن است به بازوی چپ انتشار یابد (می‌تواند به صورت یک فشار زیاد روی قفسه سینه حس شود)
- همچنین ممکن است درد به دست‌ها، فک، گوش، کمر، معده یا بازوی راست نیز انتشار یابد
- حس فشارنده در یا اطراف گلو
- دشواری تنفسی
- غش‌کردن ناگهانی یا سرگیجه شدید که اغلب با درد همراه است.
نشانه‌های خطر چیست؟
اگر ناگهان دچار درد شدید قفسه سینه یا هر یک از علایم ذکر شده در بالا شدید، می‌تواند نشانه‌ای از یک شریان کرنری مسدود باشد.
افراد با آنژین شناخته‌شده که تحت مراقبت پزشکی هستند، باید نسبت به موارد زیر محتاط باشند:
- در صورتی که داروی گلیسیریل تری‌نیتراتی که برای کنترل دردهای قفسه سینه مصرف می‌کنند، دیگر کافی به نظر نرسد.
- اگر درد با تقلای کمتری نسبت به میزان معمول تظاهر یابد.
این‌ها نشانه‌های این هستند که بیماری شریان کرنری در حال بدترشدن است.
این به این علت است که آنژین معمولاً فقط پس از مقداری تحرک و کوشش رخ می‌دهد و تلاش فیزیکی مورد نیاز برای ایجاد آن معمولاً هر روز یکسان است.
زمانی که آنژین بدون هیچ تلاشی رخ می‌دهد، بسیار نگران‌کننده است. اگر درد قفسه سینه ناگهان در هنگام استراحت رخ دهد و بیش از ۲۰ دقیقه طول بکشد، باید با اورژانس تماس بگیرید.
در بیمارستان، آن‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند که این یک مورد حمله قلبی، آنژین شدید یا احتمالاً یک چیز کاملاً متفاوت است.
ترومبوز کرنری چگونه درمان میشود؟
اگر آسپیرین نمی‌خوردید، یک قرص آسپیرین ۳۰۰ میلی‌گرمی در همان بدو ورود به بیمارستان داده میشود.
این کار از چسبیدن پلاکت‌ها (سلول‌های خونی کوچک) به یکدیگر در اطراف لخته‌ای که شریان را مسدود کرده‌است، جلوگیری می‌کند.
درمان انتخابی، یک عمل اورژانسی است که در آن شریان کرنری مسدود با استفاده از یک بالون کاتتر متسع میشود.
این پروسه، آنژیوپلاستی کرنری یا مداخله کرنری از راه پوست (PCI) نام دارد و تنها در مراکز تخصصی انجام میشود.
PCI باید در اولین فرصت پس از شروع علایم انجام شود. هر چه زودتر انجام شود، نتیجه بهتر خواهد بود.
در بخش‌هایی از کشور که فاصله تا مرکز PCI طولانی است، قبل از اعزام بیمار به مرکز PCI، داروی رفع‌کننده انسداد (داروی ترومبولیتیک) درون یک ورید ساعد تزریق میشود.
از چه دارویی پس از حمله قلبی استفاده میشود؟
آسپیرین
آسپیرین (مثل Angettes 75) همیشه تجویز میشود، مگر اینکه نتواند تحمل شود.
دارای یک اثر خفیف رقیق‌کنندگی خون است و تا حدی باعث پیشگیری از وقایع قلبی بیشتر میشود. آسپیرین باید تا پایان عمر مصرف شود.
کلوپیدوگرل (پلاویکس) اغلب در ترکیب با آسپیرین در سال اول پس از حمله قلبی داده میشود.
نیترات‌ها
نیترات‌ها شریان‌ها را گشاد می‌کنند. یا قرص‌های سریع‌الاثر گلیسریل تری‌نیترات یا اسپری آن (مثل نیترولینگوال) ممکن است برای حملات درد قفسه سینه تجویز شوند.
نیترات خوراکی طولانی‌اثر از قبیل ایزوسوربید مونونیترات (مثل lmdur)، به پیشگیری از حملات آنژین کمک می‌کند و برای کاهش مدت این حملات مفید است.
بتابلوکرها
یکی از اثرات بتابلوکرها، از قبیل آتنولول (مثل تنورمین) مهار فعالیت هورمون‌های آدرنالین بر روی قلب است.
بدین ترتیب، فشار خون کاهش می‌یابد و در عین حال قلب آرامتر می‌زند، بار کاری قلب کمتر شده و جریان خون در شریان‌های کرنری افزایش می‌یابد.
بتابلوکرها می‌توانند میزان مرگ و میر و میزان حملات مکرر قلبی را کاهش دهند.
مهارکننده‌های کانال کلسیمی
مهارکننده‌های کانال کلسیمی تنش عضلانی شریان ها را کاهش می‌دهند، آن‌ها را متسع می‌کنند و در نتیجه جریان خون را افزایش می‌دهند.
همچنین، آن‌ها اندکی عضله قلبی را شل کرده و باعث کاهش نیاز به اکسیژن می‌شوند.
انواع مختلفی از مهارکننده‌های کانال کلسیمی موجود است که اثرات مختلفی بر ضربان قلب، شریان‌های کرنری، عضله قلبی و جریان خون دارند.
این داروها به طور روتین پس از ترومبوز کرنری استفاده نمی‌شوند، اما ممکن است برای کنترل طولانی‌مدت آنژین به کار روند.
نیکوراندیل (فعال‌کننده کانال پتاسیمی)
نیکوراندیل (lkorel) تنش عضلانی شریان‌های کرنری را کاهش می‌دهد و عروق را گشاد می‌کند.
در نتیجه، جریان خون به قلب بهبود می‌یابد.
همچنین، عروق خونی مناطق دیگر بدن را نیز گشاد کرده و باعث کاهش فشار کاری به قلب جهت پمپاژ خون در بدن میشود
مهارکننده‌های ACE
مهارکننده‌های ACE از قبیل لیزینوپریل (مثل Zestril) از تشکیل هورمونی به نام آنژیوتنسین-II جلوگیری می‌کنند.
آنژیوتنسین-II عروق خونی را منقبض کرده و ضخامت عضله قلبی دور از محل حمله قلبی را افزایش می‌دهد.
بنابراین این داروها عروق خونی را شل می‌کنند و فشار کاری به قلب را کاهش می‌دهند.
آن‌ها عملکرد قلب را تقویت کرده و از عوارض دیررس پس از حمله قلبی پیشگیری می‌کنند.
پزشک به احتمال زیاد دارویی از این دسته را تجویز می‌کند، مگر اینکه فرد به طور مداوم فشار خون پایینی داشته باشد.
دیورتیک‌ها
دیورتیک‌ها داروهایی هستند که به بدن کمک می‌کنند تا مایعات اضافی و نمک خود را دفع کند، در نتیجه فشار خون پایین می‌آید (در صورت بروز نارسایی قلبی می‌توانند مفید باشند).
دیورتیک‌ها اثرات مختلفی بر کلیه‌ها دارند و به انواع تیازیدها، دیورتیک‌های حلقه، دیورتیک‌های حفظ‌کننده پتاسیم و ترکیبی از این‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند.
اغلب، پتاسیم خوراکی افزوده میشود زیرا به دنبال مصرف دیورتیک‌ها، کلیه‌ها مقادیر زیادی پتاسیم دفع می‌کنند. این موضوع از طریق آزمایش منظم خون، تحت نظارت دقیق پزشک است.
داروی کاهنده کلسترول
اگر سطوح کلسترول خون بسیار بالا باشند، داروهایی می‌توانند تولید طبیعی کلسترول در کبد را کاهش دهند.
استاتین‌ها (مثل زوکور (simvastatin) و لیپیتور (atorvastatin)) مؤثرترین داروها برای کاهش کلسترول هستند.
این‌ها تولید کلسترول LDL «بد» را توسط کبد کاهش می‌دهند که باعث کاهش کلسترول LDL خون تا ۵۰% میشود.
دکتر محمد حسین نجفی، متخصص قلب و عروق
