بیماری آترواسکلروز یا تصلب شرایین، به دلیل تجمع پلاک های چربی در دیواره داخلی شریان ها ایجاد می شود. شریان ها عروق خونی هستند که خون حاوی اکسیژن را از قلب به سایر قسمت های بدن می رسانند. پلاک ها از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد موجود در خون تشکیل شده اند.
با ایجاد پلاک، شریان ها سخت و باریک می شوند. در نتیجه، خونرسانی به اندام ها و سایر قسمت های بدن کاهش می یابد. بیماری آترواسکلروز می تواند منجر به مشکلات جدی همچون لخته شدن خون، حمله قلبی یا سکته مغزی شود. آترواسکلروز ممکن است از دوران کودکی شروع شده و با گذشت زمان بدتر شود. تغییر سبک زندگی، استفاده از داروها و جراحی، می تواند از عوارض این بیماری پیشگیری کند.
عوارض تصلب شرایین بر بدن
سخت شدن عروق می تواند منجر به مشکلات متعددی شود. تنگ شدن و انسداد شریان ها، باعث کاهش خونرسانی به اندام ها و سایر قسمت های بدن شده و در نتیجه اندام ها، اکسیژن و مواد غذایی کافی دریافت نمی کنند. انسداد شریان ها می تواند منجر به از بین رفتن بافت و همچنین عفونت دست ها، پاها و یا قسمت های دیگر بدن شود.
ممکن است بخشی از پلاک جدا شده و در جریان خون حرکت کند. سپس در شریان دیگری گیر کند و منجر به آسیب شود. همچنین، ممکن است در یکی از شریان های باریک، لخته خون ایجاد شود. این لخته نیز می تواند در جریان خون حرکت کند. بیماری آترواسکلروز می تواند منجر به برخی از مشکلات جدی و فوریت های پزشکی شود، از جمله:
- لخته شدن خون
- بیماری شریان کاروتید
- بیماری مزمن کلیوی (CKD)
- بیماری عروق کرونر (CAD)
- حمله قلبی
- بیماری شریان محیطی (PAD)
- سکته مغزی
- مرگ
چه کسانی در معرض ابتلا به تصلب شرایین قرار دارند؟
همه افراد ممکن است به بیماری آترواسکلروز مبتلا شوند، اما برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا قرار دارند. عواملی که خطر ابتلا را افزایش میدهند عبارتند از:
- دیابت شیرین
- سابقه خانوادگی بیماری های قلبی عروقی زودرس
- فشار خون بالا (هایپرتنشن)
- کلسترول بالا
- فعالیت بدنی ناکافی
- جنسیت (مرد بودن)
- چاقی
- بالا رفتن سن (در مردان بالای ۴۵ سال و در زنان ۵۵ سال)
- سیگار کشیدن
- رژیم غذایی ناسالم و سرشار از چربی های اشباع و ترانس، کلسترول، سدیم (نمک) و قند
علت بیماری آترواسکلروز یا تصلب شرایین چیست؟
اگرچه عوامل خطر این بیماری شناخته شده، اما علت ابتلا به آن به طور دقیق مشخص نیست. بسیاری از پزشکان معتقدند که این بیماری به دلیل آسیب به اندوتلیوم (لایه داخلی شریان ها) ایجاد می شود. سیگار کشیدن، کلسترول بالا، فشار خون بالا، قند خون بالا و عوامل دیگر ممکن است منجر به این آسیب شوند.
پلاک ها در محلی که شریان آسیب دیده تجمع پیدا می کنند و این امر می تواند باعث تحریک بدن به ایجاد پلاک های بیشتر شود. در نهایت، شریان ها به تدریج ضخیم تر شده و خونرسانی به اندام ها کاهش می یابد.
تصلب شرایین چه علائمی دارد؟
تا زمانی که شریان بسیار باریک و یا به طور کامل مسدود نشده، این بیماری معمولا هیچ گونه علائمی را ایجاد نمی کند . بسیاری از افراد تا زمانی که دچار یک وضعیت اورژانسی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی نشوند، از مبتلا بودن به این بیماری اطلاعی ندارند.
بیماری آترواسکلروز چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص این بیماری پزشک ابتدا موارد زیر را بررسی می کند:
- سابقه خانوادگی بیمار
- سابقه پزشکی بیمار
- معاینات فیزیکی، از جمله گوش دادن به صداهای قلب برای بررسی نبض ضعیف و صداهای غیرطبیعی عبور جریان خون در شریان ها
- آزمایشات خون برای بررسی میزان چربی، کلسترول، قند و پروتئین ها در خون
۱_ آنژیوگرافی
در عمل آنژیو قلب به کمک اشعه ایکس از عروق عکسبرداری می شود که محل و میزان انسداد شریان را نشان می دهد. در آنژیوگرافی نوعی رنگ یا ماده حاجب به درون شریان ها تزریق می شود که با استفاده از اشعه ایکس قابل تشخیص است و انسداد را نشان می دهد. این آزمایش از طریق یک کاتتر که معمولاً به یکی از شریان های کشاله ران یا دست وارد می شود، انجام می گیرد.
۲_ شاخص فشار مچ پایی بازویی
در این آزمایش، فشار خون مچ پا و بازوها اندازه گیری و مقایسه می شود. در صورتی که فشارخون اندازه گیری شده در پاها و بازوها، اختلاف قابل توجهی داشته باشد، نشان دهنده وجود مشکلاتی در جریان خون است.
۳_ سی تی آنژیو گرافی
سی تی اسکن می تواند سخت شدن و باریک شدن شریان های بزرگ را نشان دهد.
۴_ اکوکاردیوگرام (اکو قلب)
در این آزمایش، برای بررسی عملکرد قلب در پمپاژ خون، از دریچه ها و حفره های قلب عکسبرداری می شود.
۵_ الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
در این روش، فعالیت الکتریکی قلب، ضربان قلب و ریتم آن بررسی می شود.
۶_ تست ورزش
در این آزمایش، عملکرد قلب هنگام ورزش و فعالیت بدنی بررسی می شود.
درمان تصلب شرایین یا آترواسکلروز
درمان این بیماری ممکن است شامل تغییر سبک زندگی، استفاده از داروها و همچنین جراحی باشد. اهداف درمانی عبارتند از:
- کاهش خطر لخته شدن خون
- پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی با انتخاب یک سبک زندگی سالم تر
- پیشگیری از بروز بیماری ها و عوارض مرتبط با آترواسکلروز
- بهبود علائم بیماری
- کاهش سرعت تشکیل پلاک ها و یا توقف آن
- گشاد کردن و یا دور زدن شریان های مسدود شده
- کنترل فشار خون بالا
- کاهش کلسترول
- کنترل سطح قند خون
- پیشگیری از تشکیل لخته خون
۱_ آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی کرونری که به آن مداخله زیر پوستی عروق کرونر نیز گفته می شود، عروق کرونری را که باریک یا مسدود شده اند، باز می کند. در آنژیوپلاستی یک کاتتر که به شریان کشاله ران وارد شده و به سمت عروق کرونر قلب فرستاده می شود. پزشک جراح ممکن است یک لوله کوچک به نام استنت را درون شریان قرار دهد تا انسداد آن برطرف شود.
۲_ عمل قلب باز
در این روش، پزشک از شریان ها یا وریدهای سایر نواحی بدن برای بای پس (دور زدن) شریان تنگ شده استفاده می کند.
۳_ اندارترکتومی کاروتید
یک روش جراحی که در آن پلاک هایی که باعث تنگ شدن شریان های گردن (شریان های کاروتید) شده اند، برداشته می شوند. این کار به پیشگیری از بروز سکته مغزی کمک می کند.
پیشگیری از تصلب شرایین
کنترل عوامل خطر بیماری آترواسکلروز، می تواند به پیشگیری از ابتلا به این بیماری و همچنین کاهش عوارض ناشی از آن کمک کند. مواردی که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید عبارتند از:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و کاهش مصرف چربی های اشباع و ترانس، کلسترول، سدیم (نمک) و قند
- ورزش منظم
- کنترل وزن
- کنترل و درمان سایر بیماری ها به خصوص دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا
- ترک سیگار
- انجام معاینات پزشکی سالانه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟
در صورت بروز علائم حمله قلبی یا سکته مغزی، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد قفسه سینه
- تنفس دشوار
- عفونت
- بی حس شدن دست ها، پاها و یا سایر قسمت های بدن
- ضعف عضلانی
- مشکل در راه رفتن
- لکنت زبان
