اکوکاردیوگرافی دو بعدی، تصاویر دقیقی از آناتومی قلب ایجاد می‌کند و این نوع بیشتر برای اندازه‌گیری اندازه قلب، اجزا و میزان کارایی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، قدرت عضلانی قلب و به ویژه توانایی بطن چپ در بیرون راندن خون از قلب، توسط این دستگاه قابل ارزیابی می‌باشد.
به کمک اکوکاردیوگرافی یا همان اکو و تست ورزش به طور غیر مستقیم می توان باز بودن عروق کرونری قلب را مورد بررسی قرار داد اما در آن عروق قلب به طور دقیق دیده نمی شوند. دستگاه اکوکاردیوگرافی برای تصویربرداری از نقاط و اعماق مختلف بدن، از پراب های مختلفی مانند پراب حلقوی، خطی، کانوکس و … برخوردار است.
از دیگر کاربردهای این دستگاه، بررسی سیستم عروقی بیمار می باشد. در دستگاه اکوکاردیوگرافی با استفاده از امواج اولتراسوند، تصاویر متحرکی از قلب تهیه می‌شود که جزئیات بیشتری را نسبت به عکس ساده رادیولوژی نشان می‌دهد. این تصاویر متحرک، ساختار و عملکرد قلب را نشان داده و علاوه بر آن، بیمار را در خطر مواجه با اشعه ایکس قرار نمی‌دهد.
موارد قابل بررسی با استفاده از اکوکاردیوگرافی
- صداهای غیرطبیعی قلب
- دریچه‌های مصنوعی قلب
- عملکرد پمپاژ خون توسط قلب در افراد دچار نارسایی قلبی
- آسیب عضلات قلب در بیمارانی که سابقه حمله قلبی داشته‌اند
- عفونت پرده اطراف قلب
- عفونت دریچه‌های قلب
- وجود لخته خون یا آمبولی پس از سکته
- بیماری‌های قلبی مادرزادی
- فیبریلاسیون دهلیزی
- افزایش فشار ریوی
انواع اکوکاردیوگرافی
1_ اکوی داپلر
نوعی دیگر از اکوکاردیوگرافی، اکوی داپلر می‌باشد که برای تشخیص جهت و اندازه‌گیری سرعت جریان خون در داخل قلب و عروق بزرگ استفاده می گردد. در اکوی داپلر رنگی، تصاویر رنگی (قرمز و آبی) ایجاد می‌شود که روش دقیقی در ارزیابی ناهنجاری های مادرزادی قلب و اختلالات دریچه‌ای (تنگی و یا گشادی) می باشد.
در اکوی داپلر بر اساس تفاوت انعکاس امواج اولتراسوند از گلبول های قرمزی که به سمت پراب می آیند و آن هایی که از پراب دور می شوند، شکل هایی ترسیم می شود. برای بهتر شدن وضوح تصویر در اکوی داپلر رنگی، جریان خونی که به پراب نزدیک می شود به رنگ قرمز و خونی که دور می شود به رنگ آبی نمایش داده می شود.
2_اکوکاردیوگرافی قفسه‌گذر (Transthoracic Echocardiography)
شایعترین نوع اکوی قلب است که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک روش بدون درد و غیرتهاجمی است. غیرتهاجمی بدین معنا است که هیج گونه جراحی بر روی بدن انجام نشده و هیچ وسیله‌ای نیز به داخل بدن بیمار وارد نمی‌شود.
3_ اکوکاردیوگرافی تنشی (Stress Echocardiography)
این نوع از اکوی قلب در حقیقت جزئی از تست استرس قلب (Cardiac Stress Test) محسوب می شود. در این تست ، بیمار با مصرف دارو و یا ورزش زیر نظر پزشک ، ضربان قلب خود را افزایش می‌شود و سپس به کمک دستگاه از قلب وی تصویربرداری می شود. بعضی از ناهنجاری‌های قلبی مثل بیماری عروقی قلب در صورت افزایش ضربان قلب آسانتر تشخیص داده می‌شوند.
4_ اکوکاردیوگرافی مری‌گذر (Transesophageal Echocardiography)
آئورت و بعضی قسمت‌های قلب از راه اکوکاردیوگرافی قفسه‌گذر به سختی بررسی می‌شوند ؛ به همین دلیل در صورتی که پزشک نیاز به بررسی این قسمتها داشته باشد ، از اکوکاردیوگرافی مری‌گذر استفاده می‌کنند. در این حالت ، پراب دستگاه اکو که به انتهای یک لوله منعطف متصل شده ، از راه دهان وارد مری شده و از راه مری ساختمان‌های پشت قلب بررسی می‌شود.
5_ اکوکاردیوگرافی قلب جنین (Fetal Echocardiography)
در این نوع از اکوی قلب امکان تشخیص نارسایی های قلب در مراحل اولیه رشد جنین فراهم می شود و به دنبال آن می توان اقدامات درمانی را سریعتر آغاز کرد. این روش معمولا برای بررسی بیماری های مادرزادی قلب و آریتمی های قلب جنین استفاده می شود. اکوکاردیوگرافی که اغلب از هفته شانزدهم بارداری به بعد انجام می شود ، برای جنین و مادر خطر و عارضه ای ندارد و انجام آن برای تمام جنین ها لازم نیست.
فرآیند انجام اکوکاردیوگرافی:
1_ بیمار بر روی یک تخت به پهلو یا پشت دراز می کشد.
2_ پزشک ، پراب دستگاه را به ژل مخصوصی آغشته می کند و آن را روی ناحیه سینه ای بیمار حرکت می دهد.
3_ امواج اولتراسوند تصاویری را از قلب و دریچه های آن ایجاد می کنند.
4_حرکات قلب بیمار بر روی یک نمایشگر مشاهده می شود. می توان یک نوار ویدیویی یا عکس های مختلف را نیز تهیه نمود.
5_ این تصویربرداری معمولا به کمتر از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد.
6_ این روش درد و عوارض جانبی ندارد.
7_ در اکوکاردیوگرافی مری‌گذر (TEE) ، بیمار می بایست از حدود ۸ ساعت پیش از انجام تصویربرداری ناشتا باشد و چیزی نخورد.
دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی
