ضربان قلب به معنی آگاهی از تپش قلب خود است. علیرغم تپش و فعالیت مداوم و بی‌وقفه‌ قلب ، این فعالیت  نباید  توسط خود فرد  احساس ‌شود. به عبارت دیگر انسان  اصلاً نباید متوجه  تپش قلب در بدن خود ‌باشند.  پس هرگاه فرد احساس بکند که قلب  درون  قفسه ‌سینه در حال تپش می‌باشد، دچار تپش قلب شده است و ربطی به تعداد ضربان قلب ندارد.

قلب نوعی تلمبه است که  خون بوسیله آن در بدن جریان می‌یابد. قلب در هر تپش تقریبا صد سانتیمتر مکعب خون را در بدن پخش می‌کند. روزانه حدود ۱۰ هزار لیتر خون بوسیله این تلمبه در درون رگهای هدایت می‌شود. در مدت عمر متوسط یک انسان شاید ۲۵۰ میلیون لیتر خون بوسیله قلب، تلمبه زده شود. طول مدت هر دوره انقباض و انبساط  قلب انسان، در حدود ۱ ثانیه است. بنابراین،‌ قلب روزی حدود  صدهزار بار می‌‌تپد .

احساس ضربان قلب:

ضربان قلب به صورتهای گوناگون نظیر کوبیدن، لرزیدن، تپیدن و … احساس می‌شود. تپش قلب در افراد ممکن است با رخ ‌دادن ضربانی غیر عادی اغلب در قفسه سینه،گردن یا گلو نیز همراه باشد. برخی ذکر می‌کنند که قلبشان هری می‌ریزد یا بعضی می‌گویند که قلبشان چند دقیقه تاپ‌تاپ می‌زند و دوباره به حالت عادی بر می‌گردد. در برخی نیز تپش قلب به صورت دائم احساس می‌شود. احساس تپش قلب  همیشه به معنی سرعت بالای  ضربان قلب (تاکی کاردی) نیست بطوریکه در سرعت ضربان خیلی پایین (برادی کاردی)  هم ممکن است احساس تپش قلب وجود داشته باشد. تپش قلب ممکن است بیانگر یک بیماری جدی باشد یا اهمیت چندانی نداشته باشد.

علل ضربان قلب:

تپش قلب در اکثر موارد نشانه بیماری خاصی نمی‌باشد و جای نگرانی چندانی ندارد  ولی گاهی  ممکن است نشانه بیماری های خیلی مهم  باشد. برخی از علل شایع تپش قلب اینها هستند:

*  برخی بیماری قلبی مثل ایسکمی قلبی، بیماری های دریچه ای مختلف از جمله  افتادگی (پرولاپس) دریچه میترال ، نارسایی قلبی و میوکاردیت ها، پریکاردیت و آریتمی های قلبی .

* علل روحی و روانی ونیز برانگیخنگی احساسی مانند ترس،استرس یا اضطراب،افسردگی و…

* ورزش و فعالیت جسمی

* موادی مانند کافئین،نیکوتین،کوکائین و برخی از قرص‌های لاغری.

*بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، بیماری های ریوی و هیپوکسی ( کاهش میزان اکسیژن خون).

* برخی داروها مثل: داروهایی که برای درمان بیماری های تیروئید،آسم،فشارخون بالا یا بی‌نظمی ضربان قلب مصرف می‌شوند.

* بی‌خوابی ، خستگی

* کم‌ خونی

* تب

نحوه اندازه گیری ضربان قلب

سرعت ضربان قلب در حال استراحت در بزرگسالان از ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه متفاوت است. زنان نسبت مردان سرعت ضربان قلب اندکی بالاتر دارند و میانگین سرعت ضربان قلب در حال استراحت در زنان در میانه ۷۰ تا ۸۰ قرار دارد، اما در مردان حدود ۷۰ است.برای اندازه گیری ضربان قلب با دو انگشت به جز انگشت شست دقیقا روی مچ و انتهای شست را لمس نمایید. سپس به آهستگی فشار دهید تا ضربان شریان لمس شود. برای ١۵ ثانیه ضربان قلب را شمرده و در ۴ ضرب نمایید یا اینکه به مدت ٣٠ ثانیه ضربان ها را شمرده و در ٢ ضرب کنید. در نهایت عدد مربوطه را روی کاغذ یادداشت کنید این عدد همان تعداد ضربان قلب شماست.

‎ضربان قلب بالای 90

محدوده طبیعی برای ضربان قلب در حال استراحت بین 60 و 90 ضربان در دقیقه می باشد. بیشتر از 90 ضربان در دقیقه، ضربان قلب بالا محسوب می شود. اما چرا ضربان قلب من بالای 90 است؟

زمانی که ضربان قلب در حال استراحت، بیش از 90 یا 100 ضربان در دقیقه (bpm) باشد، ضربان قلب بسیار سریع در نظر گرفته می شود که به آن تاکی کاردی نیز می گویند. طبق تحقیقات، افرادی که دارای ضربان قلب در حال استراحت بالایی هستند، به اندازه کسانی که از بیماری های قلبی رنج می برند، در معرض خطر مرگ ناگهانی قرار دارند.

آیا ضربان قلب 90 برای سالمندان طبیعی است؟

ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت برای افراد بالای ده سال، اعم از سالمندان، چیزی بین 60 و 90 ضربان در دقیقه می باشد. ورزشکاران حرفه ای ممکن است دارای ضربان قلب در حال استراحت پایین تر از 60 ضربان در دقیقه باشند، که گاهی اوقات به 40 ضربان در دقیقه نیز می رسد. ضربان قلب در حال استراحت می تواند در این محدوده طبیعی، متفاوت باشد.

علل روحی و روانی ضربان قلب:

‎تپش قلب به تنهایی نشان دهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و اغلب در واقع اختلال فیزیکی اولیه نبوده، بلکه مشکلی روانی است. گاهی بویژه در بیماران مبتلا به اضطراب، بیماران از احساس تپش قلب شکایت دارند  که اغلب  در بررسیها اختلال ریتمی (مثل نوار قلب و هولتر ۲۴ ساعته)  هیچ مشکلی  مشخص نمی‌شود.

‎علل فیزیولوژیک یا طبیعی ضربان قلب:

‎ورزش و فعالیت بدنی شدید می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب برای مدت چند دقیقه در افراد سالم  شود. فردی‌ که‌ بیماری‌ قلبی‌ ندارد ممکن‌ است‌ با ورزش‌ ضربان‌ قلب‌ را به‌ ۱۶۰ بار دقیقه‌ یا بیشتر برساند که‌ البته‌ این‌ طبیعی‌ است‌ و مشکلی‌ محسوب‌ نمی‌شود. استرس ، هیجان و اضطراب نیز از عوامل شناخته شده تپش قلب به شمار می‌روند. از سوی دیگر مصرف چای غلیظ ، قهوه تلخ و برخی سیگارها ممکن است در فرد تپش قلب ایجاد نمایند.

‎علل آریتمی قلبی:

‎توجه به الگوی ضربان قلب قلب و همچنین نبض همزمان ، تشخیص را آسان می‌کند.در تمام حالتهای دیگر تپش قلب بیشتر به صورت تند زدن و شدید زدن قلب خود را نشان می‌داد و ضربان قلب منظم بود. نبض نامنظم در حین حمله تپش قلب تقریبا همیشه دال بر آریتمی است. آریتمی‌های شایعی که منجر به تپش قلب می‌شوند، فیبریلاسیون‌ دهلیزی ‌، انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی،  تاکیکاردی ( تند ضربانی)‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و گاهی سینوسی ‌می‌باشند. ضربانها در تاکیکاردی یا تند ضربانی‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و ‌تند ضربانی‌ سینوسی ‌، “سریع و منظم” ، در فیبریلاسیون دهلیزی ” سریع و نامنظم”  و در انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی بصورت “نامنظمی گهگاهی ” مشاهده می‌شوند.

‎در بعضی مواقع تپش قلب به صورت نابجا و نابهنگام بروز پیدا می‌کند که فرد احساس می‌کند قلبش می‌ریزد یا یک ضربه محکم به دیواره قفسه سینه اصابت می‌کند. اگر فرد در این حالت نبض خود را گرفته باشد متوجه می‌شود که یک نبض خالی زده است. این نوع تپش قلب در اکثر موارد نشانه یکی از شایعترین آریتمی‌های قلبی به نام “انقباض پیش‌رس یا زودهنگام بطنی” یا (PVC) است که اغلب در افراد سالم دیده شده و مهم نمی باشد اما  اگر در فردی با بیماری قلبی شناخته شده  تعداد آن از حدی بیشتر شود ممکن است خطرات جدی برای فرد به همراه داشته باشد.

افراد کم خون و پرکاری‌ غده تیرویید نیز قلبشان با سرعت و شدت بیشتری می‌تپد.

برای تعیین وقت بر روی نوبت دهی اینترنتی کلیک کنید.

دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی

دکتر قلب در تهران