نیتروگلیسیرین که با نام تجاری نیتروکاردین نیز شناخته می شود، متعلق به یک کلاس از داروهای موسوم به نیترات می باشد. قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین در کنترل درد قلبی استفاده می شود.
چرا نیتروگلیسیرین برای بیماران قلبی تجویز می شود؟
نیتروگلیسیرین برای درمان و پیشگیری از آنژین صدری ناشی از بیماری عروق کرونر استفاده می شود. نیتروگلیسیرین زیر زبانی و اسپری نیتروگلیسرین برای درمان حملات درد قلبی شدید مورد استفاده قرار می گیرند. نیتروگلیسیرین ترانس درمال، پماد نیتروگلیسرین و کپسول به اندازه کافی سریع برای حملات حاد آنژین عمل نمی کنند. نیتروگلیسیرین همچنین به صورت داخل وریدی برای درمان نارسایی احتقانی قلب در ارتباط با حمله قلبی و فشار خون بالا در حین عمل قلب باز استفاده می شود.
قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین چگونه عمل می کند؟
نیتروگلیسیرین در نیترات است. دیگر نیترات ها شامل ایزوسورباید (Isordil) و ایزوسورباید (Imdur، ISMO، Monoket) می شود. خون بازگشتی از بدن در رگ ها باید توسط قلب از طریق ریه ها و به داخل شریان ها برخلاف فشار بالا در شریان ها پمپ شود. به منظور انجام این کار، عضلات قلب باید انرژی یا سوخت مورد نیاز را تولید و از آن استفاده کنند. این تولید انرژی نیاز به اکسیژن دارد.
آنژین صدری و یا درد قلبی به علت جریان ناکافی خون (و اکسیژن) به عضله قلب است. اعتقاد بر این است که همه نیتراتها، از جمله نیتروگلیسیرین اثرات خود را با گشاد کردن یا انبساط سرخرگ ها و سیاهرگ ها در سراسر بدن انجام می دهند. در بیماران مبتلا به آنژین، نیتروگلیسیرین ترجیحا عروق خونی را متسع می کند. این کار خون را به نقاطی از قلب عرضه می کند که در آن جریان خون و اکسیژن ناکافی است. در نتیجه اکسیژن به عضله قلب منتقل می شود.
نیتروگلیسیرین برای درمان چه بیماری هایی استفاده می شود؟
قرص زیر زبانی نیتروکاردین برای جلوگیری از درد قفسه سینه (آنژین) در افراد مبتلا به بیماری قلبی خاص (بیماری عروق کرونر) مورد استفاده قرار می گیرد. نیتروگلیسیرین متعلق به یک کلاس از داروهاست که با عنوان نیتراتها شناخته می شوند. آنژین زمانی رخ می دهد که عضله قلب خون را به اندازه کافی دریافت نمی کند. عمل این این دارو به واسطه آرامش بخشی و گسترش عروق خونی است تا خون بتواند به راحتی در قلب جریان بیابد. البته این دارو درد قفسه سینه را به یک باره کاهش نخواهد داد.
چه موقع از قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین استفاده کنیم؟
دوزهای مصرفی برای نیتروگلیسرین شامل موارد زیر است:
- قرص: ۰/۳، ۰/۴، ۰/۶ میلی گرم
- کپسول: ۲٫۶ ، ۶٫۴، ۲٫۵، ۶٫۵ میلی گرم؛
- اسپری: ۰/۴ میلی گرم
- پدهای چسبنده: ۰/۱، ۰/۲، ۰/۳، ۰/۴، ۰/۶، ۰/۸ میلی گرم
- پماد: ۲٪
- محلول تزریقی: ۲۵، ۵۰، ۱۰۰ میلی گرم / ۲۵۰ میلی لیتر
- دوز قابل تزریق: ۱ و ۵ میلی گرم / میلی لیتر
برای درمان حملات حاد آنژین صدری یا برای پیشگیری از حملات حاد، مجاز به مصرف یک قرص زیر زبانی یا بین گونه و لثه و یا یک اسپری می باشید. نیتروگلیسیرین زیر زبانی و اسپری به سرعت از طریق بزاق دهان جذب می شوند و اثرات فوری دارند. ممکن است که نیاز باشد هر ۵ دقیقه تکرار شود.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم
اگر درد قلبی پس از ۳ دوز کامل بهبود نیابد، بیمار باید به بیمارستان منتقل گردیده و یا باید با پزشک تماس گرفته شود. اگر اسپری زبانی استفاده شود. بطری اسپری قبل از استفاده نباید تکان داده شود. نحوه مصرف به این صورت است که آن را بر روی زبان و یا زیر زبان اسپری نموده و پس از آن دهان بسته می شود.
پیشگیری از آنژین صدری با پماد نیتروگلیسرین
برای پیشگیری از آنژین صدری با پماد نیتروگلیسرین، به این صورت است که، پماد با استفاده از برنامه های مخصوص اندازه گیری دوز استفاده شود. پماد معمولا هر ۶-۴ ساعت استفاده می شود. مقدار مناسب از پماد بدین صورت است که یک لایه نازک از پماد را بر روی کاغذ قرار داده و سپس از کاغذ برای پخش کردن این پماد بر روی یک منطقه غیر مودار پوست استفاده می کنند. نباید اجازه داده شود که پماد نیتروگلیسیرین در تماس با دست قرار بگیرد؛ چرا که می تواند جذب آن شود.
پد های چسبنده برای جلوگیری از درد قلبی
پدهای چسبنده برای پیشگیری از درد قلبی استفاده می شوند و بعد از ۱۲ ساعت از روی پوست برداشته می شوند. معمولا هر پد باید بیش از ۱۲ ساعت استفاده شود؛ چرا که اثر بخشی نیتروگلیسیرین در کمتر از این زمان کاهش می یابد. معمولا، شما پد را در بازو یا سینه قرار می دهید. با این حال، شما می توانید آن را در هر نقطه بر روی بدن مانند زیر گردن و بالای زانو یا آرنج خود بچسبانید. پد را به یک منطقه تمیز، خشک و بی مو بچسبانید. موی بدن ممکن است کوتاه گردد، اما تراشیده نشود.
پدهای نیتروگلیسیرین نباید به مناطقی با بریدگی و یا پینه که می تواند مقدار جذب را تغییر دهد، به کار رود. باید مقداری فشار برای اطمینان از چسبیدن پد به منطقه اعمال شود. پدها نباید بریده شود و یا کشیده شوند. پد را بلافاصله پس از حمام یا دوش استفاده نکنید. صبر کنید تا پوست تان کاملا خشک گردد. با این حال، شما ممکن است در حال استفاده از پد نیاز به حمام، دوش و یا شنا داشته باشید. در این حالت پد را با کف دست فشار دهید تا سر جای خود پایدار و محکم بماند. دست های خود را پس از استفاده از پد بشویید.
شما معمولا از پد یکبار در روز و به مدت ۱۲ تا ۱۴ ساعت استفاده خواهید کرد. ساعت استفاده ممکن است بر اساس نظر پزشک و پاسخ شما به درمان متفاوت می باشد. برای کاهش التهاب پوستی، هر پد جدید را برای یک منطقه از پوست خود به کار ببرید. بعد از برداشتن پد قدیمی، آن را از نیمه دو طرف چسب بهم چسبانید و دور از دسترس کودکان قرار دهید. با استفاده منظم از پد نیتروگلیسیرین تاثیرات مفید آن را خواهید دید.
چگونه تعویض پد نیتروگلیسیرین را فراموش نکنیم؟
برای کمک به یاد آوری خود در استفاده از پد نیتروگلیسیرین و عدم فراموشی آن، هر روزه در زمان مشخصی از پد استفاده کنید. استفاده از این دارو به طور ناگهانی و بدون مشورت با پزشک به هیچ وجه توصیه نمی شود. زمانی که نیتروگلیسیرین به طور ناگهانی متوقف شود ممکن است حتی شرایط شما را بدتر کند. توقف مصرف این دارو ممکن است نیاز به کاهش تدریجی داشته باشد. تجربیات نشان می دهد که استفاده از این دارو برای مدت طولانی نتیجه بخش است. اگر این دارو به خوبی عمل نمی کند (به عنوان مثال درد قفسه سینه در شما بدتر شده و یا به دفعات بیشتر رخ می دهد) این موضوع را حتما با متخصص قلب و عروق خود مطرح سازید.
عوارض جانبی نیتروگلیسیرین چیست؟
از جمله عوارض نیتروکاردین می تواند سردرد، سرگیجه، سبکی سر، تهوع و گرگرفتگی باشد که ممکن است تا زمانی که بدن شما خود را با این دارو تطبیق می سازد، رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات باقی بماند یا بدتر شود، به پزشک خود سریعا اطلاع دهید. البته سردرد اغلب نشانه این است که نیتروگلیسرین در حال عمل کردن می باشد. پزشکتان ممکن است برای درمان سردرد مسکن هایی مانند: آسپرین ، استامینوفن (تیلنول و غیره) یا ایبوپروفن (ادویل، موترین، Nuprin، و غیره) را به شما توصیه نماید.
اگر سردرد ادامه یا شدت یابد، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید. برای کاهش خطر ابتلا به سرگیجه و سبکی سر، به آرامی در هنگام برخاستن از حالت نشسته به ایستاده یا دراز کشیده تغییر موقعیت دهید. توجه داشته باشید که پزشکتان این دارو را تجویز کرده است زیرا او در نظر گرفته که این دارو نسبت به خطر عوارض جانبی آن، مزایای بیشتری را برای شما به همراه دارد. بسیاری از مردم نیتروکاردین را بخاطر عوارض جانبی آن مصرف نمی کنند.
سایر عوارض جانبی عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- غش کردن
- تاری دید
عوارض جانبی شدید نیتروگلیسیرین
عوارض جانبی شدیدتر شامل گرگرفتگی سر و گردن است که می تواند با مصرف نیتروکاردین اتفاق بیفتد. همچنین این دارو می تواند ریتم ضربان قلب و یا تپش قلب را افزایش دهد. این حالت می تواند با یک افت فشار خون و با علایمی مانند سرگیجه یا ضعف همراه باشد. برای کاهش خطر ابتلا به فشار خون پایین، به بیماران اغلب گفته می شود که در زمان مصرف نیتروکاردین نشسته و یا بلافاصله پس از مصرف آن دراز بکشند. اگر هر یک از این عوارض جانبی غیر محتمل، اما جدی رخ دادند پزشک خود را باخبر سازید. واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، اگر شما متوجه هر یک از علائم ناشی از یک واکنش آلرژیک جدی مانند: خارش، تورم (به خصوص در صورت، زبان، گلو) سرگیجه بودید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
همچنین اگر دچار گرگرفتگی و تپش قلب می شوید،بهتر است که مقاله ی گرگرفتگی و تپش قلب را مطالعه کنید،چرا که ممکن است نشان دهنده بیماری خاصی باشد.
احتیاطات دارویی نیتروگلیسیرین چیست؟
اگر شما اخیرا آسیب مغزی، یا کم خونی، فشار خون پایین، از دست دادن بیش از حد آب بدن (کم آبی بدن)، سایر مشکلات قلبی (مانند حمله قلبی اخیر) داشته اید، پزشک خود را مطلع سازید. این دارو ممکن است در شما سرگیجه ایجاد نماید پس از رانندگی کردن، استفاده از ماشین آلات و یا انجام هر گونه فعالیتی که نیاز به هوشیاری کامل دارد تا زمانی که از هوشیاری کامل خود مطمئن نشده اید، پرهیز نمایید.
قبل از عمل جراحی، پزشک یا دندانپزشک خود را از مصرف داروی نیتروکاردین آگاه سازید. اگر برای شما MRI تجویز شده است، حتما پرسنل را از وجود پد در بدن خود آگاه سازید. برخی از پد ها ممکن است حاوی فلزاتی باشند که می توانند سوختگی های جدی را در طول یک MRI ایجاد کنند. از پزشک خود بپرسید که آیا شما نیاز به حذف پد خود قبل از انجام تست و استفاده از پد جدید پس از MRI را دارید یا خیر؟
بزرگسالان ممکن است به عوارض جانبی این دارو به ویژه سرگیجه و سبکی سر، حساسیت بیشتری داشته باشند به ویژه که می تواند افزایش خطر افتادن را با خود به همراه داشته باشد. در طول بارداری، این دارو باید تنها در صورت نیاز استفاده شود. در مورد منافع و خطرات نیتروکاردین در طول بارداری و یا دوران شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض مصرف بیش از حد نیتروگلیسیرین
علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل: کاهش سرعت ضربان قلب، تغییرات بینایی، تهوع شدید، استفراغ، تعریق، سردی، رنگ پریدگی پوست، انگشتان پا و لب باشد.
اگر یک دوز نیتروگلیسیرین فراموش شد چه کنیم؟
اگر دوزی فراموش شد، به محض یاد آوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان دوز بعدی است، از دوز قبلی صرف نظر شده و دوز معمول نیتروکاردین طبق برنامه مصرف شود. مقدار دوز نیتروگلیسیرین را دو برابر نکنید.
تداخل داروها و مکمل ها با نیتروگلیسیرین
پزشک یا داروساز شما از تداخلات دارویی آگاه هستند و مشاوره های خوبی در مورد مصرف همزمان داروها به شما خواهند داد. پس حتما متخصص قلب و عروق خود را از سایر داروهایی که مصرف می کنید، مطلع سازید. نیتروگلیسیرین نباید با داروهای درمان اختلال عملکرد نعوظ و فشار خون ریوی (مانند سیلدنافیل، تادالافیل) و riociguat به کار رود چرا که در مواقعی تداخل این نوع داروها می تواند حتی منجر به مرگ شود.
اگر از داروهای تجویزی و یا بدون نسخه گیاهی به خصوص رزیگلیتازون و داروهای خاص برای درمان سردردهای میگرنی (آلکالوئیدهای ارگوت مانند ارگوتامین) استفاده می کنید، حتما پزشک خود را باخبر سازید. این داروها ممکن است با تست های آزمایشگاهی خاص (از جمله سطح کلسترول خون) تداخل داشته و احتمالا باعث نتایج مثبت کاذب گردند. مطمئن شوید پرسنل آزمایشگاه و پزشک از مصرف این داروی شما آگاه هستند.
از آنجا که نیتروگلیسیرین می تواند باعث افت فشار خون (هیپوتانسیون) شود، مصرف آن با داروهای دیگری که موجب افت فشار خون می شوند، می تواند افتا فشار شدیدی را ایجاد کند. برخی از داروهای کاهش فشار خون عبارتند از:
- برخی از داروهای ضد افسردگی
- برخی از داوهای ضد روان پریشی
- کینیدین (Quinaglute، Quinidex)
- پروکائین آمید (Pronestyl، Procan-SR، Procanbid)،
- بنزودیازپین ها مانند دیازپام (والیوم)
- مواد مخدر مانند مورفین
مشروبات الکلی و نیتروگلیسیرین
از آنجا که الکل نیز ممکن است اثرات کاهندگی فشار خون ناشی از نیتروگلیسیرین را تشدید نماید، به بیماران دریافت کننده نیتروگلیسیرین توصیه می شود که از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنند. سیلدنافیل (Viagra)، تادالافیل (Cialis)، واردنافیل (لویترا) و (avanafil (Stendra نیز اثرات کاهش دهندگی فشار خون نیتروکاردین را شدت داده و ممکن است باعث کاهش بیش از حد فشار خون شوند. بیماران مصرف کننده نیترات ها نباید سیلدنافیل، تادالافیل، واردنافیل یا avanafil مصرف کنند.
آلکالوئیدهای ارگوت، برای مثال: ارگوتامین با کافئین رکتال (Cafergot، Migergot) و سوماتریپتان (Imitrex) می توانند با فعالیت های گشاد کنندگی عروق نیتروگلیسرین ممانعت نموده و باعث آنژین صدری شوند. اثر مشابه می تواند با افدرین و ضد احتقان پزودوافدرین (Sudofed) و پروپانولو آمین رخ دهد که در بسیاری از داروهای مورد استفاده در درمان علائم سرماخوردگی به چشم می خورد.
نگهداری از نیتروگلیسیرین
همه اشکال دارویی نیتروکاردین باید در دمای اتاق ۱۵ درجه سانتی گراد تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری داشته شوند. قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین به ویژه به رطوبت حساس ترند. باید مراقب بود قرص زیر زبانی هر شش ماه باید جایگزین گردد.
دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوگرافی در تهران
