درد ساق پا نشانه ای مهم و بسیار شایع است. درمان درد ماهیچه پشت ساق پا و یافتن علت درد را نباید نادیده گرفت. درد ساق پا هر ناحیه ای بین کشاله ران تا مچ پا را شامل می شود بنابراین مفصل ران و پا استثناء می گردد. درد می تواند به روش های مختلفی تجربه گردد. درد ساق پا می تواند با عناوین سایر قسمت های بدن شرح داده شود، با عناوینی همچون درد نوک تیز، مبهم، بی حس کننده، سوزن سوزن شدن، سوزش و غیره. درد ساق پا می تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (طولانی مدت) باشد و می تواند اغلب در مقیاس شدت، از خفیف تا شدید، امتیاز داده شود.

علت درد ماهیچه پشت ساق پا

علت درد ساق پا شامل موارد زیر می باشد:

– آسیب پس از حادثه

– بیماری عروق محیطی

– ورزش بیش از حد، تکراری، به خصوص به شکل دویدن، می تواند منجر به آسیب و درد ساق پا گردد به عنوان مثال شکستگی ساق پا

– درد پا مرتبط با اعصاب، عضلات و یا عروق

چرا ساق پا درد می گیرد؟

علت درد ساق پا

سه حوزه گسترده، علت پزشکی درد ساق پا را پوشش می دهند:

۱- علل نورولوژیکی (عصبی) درد ساق پا

• نوروپاتی
• سندروم پاهای بی قرار
• عصب به دام افتاده
• درد عصب سیاتیک

۲- علل اسکلتی عضلانی درد پا از زانو به پایین

علت درد استخوان پا و یا بعبارتی یکی از چندین علت درد پا از زانو به پایین می تواند موارد زیر باشد:

• آرتریت، که مفصل در گیر می کند- ران، زانو، مچ پا و یا ساق پا
• عضله، تاندون یا لیگامنت برای مثال، با توجه به آسیب های ورزشی
• گرفتگی شب هنگام
• سندرم کمپارتمان (قسمت) مزمن / فعالیتی
• سندرم استرس استخوان میانی
• شکستگی ناشی از فشار

۳- علل عروقی (مربوط به رگ های خونی) درد ساق پا

• لنگیدن متناوب یا درد پا هنگام راه رفتن ناشی از بیماری عروق محیطی (PVD) / بیماری شریان محیطی (PAD)
• ترومبوز ورید عمقی (لخته خون)

علائم درد ساق پا چیست؟

الف- گرفتگی عضلات پا

در هنگام گرفتگی عضلات، درد ماهیچه پا معمولا برای چند دقیقه ادامه پیدا می کند. این اتفاق زمانی که معمولا عضلات پشت و پایین ساق پا دچار یک اسپاسم غیر قابل کنترل می شود، رخ می دهد. اگر هیچ آسیب آشکاری وجود نداشته باشد، درد ساق پا ممکن است عصبی، عضلانی و یا بعلت رگ های خونی باشد.

در طول گرفتگی عضلات یک احساس سفتی وجود دارد که شب هنگام و در افراد مسن شایع تر است. تخمین زده شده است که یک سوم از افراد بالای ۶۰ سال از این مشکل رنج می برند.

ب- لنگیدن متناوب یا درد ساق پا در هنگام راه رفتن

لنگیدن متناوب نامی است که برای درد ساق پا به دلیل گردش ضعیف خون اطلاق شده است که به عنوان بیماری عروق محیطی PAD شناخته شده است.

این حالت با میزان شیوع و مرگ و میر بیشتری ارتباط دارد. درد ساق پا ناشی از تصلب شرایین و یا تنگی عروق در پا دارای ویژگی های متمایزی است و به عنوان لنگش و یا لنگیدن متناوب شناخته شده است.

شرایط دیگر برای این بیماری آترواسکلروتیک عبارتند از:

• بیماری شریان محیطی
• بیماری انسداد شریانی
• بیماری عروق محیطی

این حالت به دلیل نرسیدن جریان کافی خون به عضله های پا و ماهیچه ها رخ می دهد و باعث می شود اکسیژن و مواد مغذی برای شروع فعالیت به این عضلات نرسیده و ایجاد آسیب نماید.

لنگش نیز گاهی سبب درد ساق پا می شود که در موارد کلاسیک شامل:

– درد عضله مانند گرفتگی عضلات در طی ورزش یا فعالیت

– درد در باسن، ران، ساق پا و پا رخ می دهد

– علائم معمولا در حالت استراحت تسکین می یابد.

– درد در هنگام راه رفتن و یا بالا رفتن از پله هاست

– گرفتگی مداوم پس از فاصله های راه رفتن یکسان اتفاق می افتد.

– معمولا درد ساق پا با استراحت آرام شده و بعد از ۱۰ دقیقه تسکین می یابد.

بسیاری از علایم لنگیدن متناوب بصورت حالت کلاسیک و معمول نیستند، و در برخی از موارد درد در مناطق غیر معمول و یا حتی باسن مشاهده می شود. برخی از افراد مبتلا به بیماری شریانی درد وحشتناک شدید پا در شب تجربه می کنند، که باعث می شود آنها پای خود را از یک طرف تخت آویزان کنند.

پ- ترومبوز وریدهای عمقی DVT یا لخته شدن خون در پا

این لخته های خون در رگ های عمیق از پا است (به جای رگ های سطحی از نوع واریس) و معمولا باعث یک تورم یک طرفه، گرما، پای دردناک است.

درمان درد ساق پا

درمان درد ماهیچه پشت ساق پا بنا بر دلایل زیر می تواند متفاوت باشد.

۱- گرفتگی عضلانی

برای گرفتگی عضلات ساق پا، صاف نگه داشتن و کشیدن پا به سمت جلو ممکن است کمک کننده باشد (حتی بهتر است کسی در انجام این عمل به شما کمک کند).

کشش و ماساژ عضلات می تواند کمک کند، اما به صورت مسکن عمل نمی کند چرا که آنها خیلی آهسته اثر می کنند. با این حال اگر حساسیت پس از گرفتگی همچنان ادامه یافت، مسکن ها ممکن است مفید باشند. البته هیچ دارویی برای درمان یک گرفتگی ساده عضله توصیه نمی شود.

برای درمان گرفتگی عضلات ساق پا علاوه بر ماساژ، فرآیند زیر می تواند کمک کننده باشد:

– در حالیکه پای خود را صاف به طرف جلو می کشید برای برطرف شدن گرفتگی چند لحظه مکث کنید.

– بر روی پاشنه خود راه بروید تا گرفتگی برطرف شود.

می توان از طریق این اقدامات مانع از گرفتگی عضله شد:

– انجام حرکات کششی قبل از ورزش

– با نوشیدن ۸-۱۲ لیوان آب در روز از کم آبی بدن جلوگیری کنید.

– کشش و ماساژ پا

۲- درمان لنگیدن متناوب یا درد پا هنگام راه رفتن

درمان برای افراد دچار درد لنگیدن پا از آنجایی که آنها در معرض خطر بالاتری از حمله قلبی می باشند از اهمیت خاصی برخوردار است.

بیماری شریان های محیطی اغلب با دیگر شرایط آترواسکلروتیک، مانند بیماری عروق کرونر (که باریک شدن سرخرگ های قلب بوده و خطر ابتلا به سکته قلبی را افزایش می دهد) و بیماری عروق مغزی (که می تواند منجر به سکته مغزی گردد) وجود دارد.

یک برنامه درمانی برای لنگش شامل مقابله شدید با عوامل خطر قلبی عروقی می باشد:

– ترک سیگار

– مدیریت دیابت

– کنترل فشار خون بالا

– کاهش کلسترول و چربی

– درمان با داروهای ضد پلاکت (ضد لختگی)

– برنامه ورزش پیاده روی

برخی محققان اظهار می کنند درد پا می تواند به معنای آسیب قلبی باشد.

چگونه در شرایط خاص از نگه داشتن شدن جریان خون و  گسترش لخته ی خونی تشکیل شده در پاهای خود، جلوگیری کنیم؟

در هنگام مسافرت و یا حتی سرمای هوا می توان گفت پاها نیاز به مراقبت بیشتری دارند به ویژه افرادی که مبتلا به نارسایی مزمن وریدی یا واریس می باشند.

انجام تمرینات ساده زیر، تنش در پاها را از بین برده و جریان خون را گسترش می دهد. این تمرینات عبارتند از:

در طول یک پرواز

تمرین ۱: بالا بردن پاها

– پاهای خود را روی هم قرار دهید.

– یک زانوی خود را از روی زمین بالا برده پس از آن روی زمین قرار دهید.

– این کار را با زانو دیگر تکرار کنید.

– این تمرین را با هر پا ۸ بار انجام دهید.

تمرین ۲: تناسب پا

– یک پای خود را از روی زمین بالا برده و حرکات زیر را انجام دهید.

– ۸ بار به سمت چپ بچرخانید.

– ۸ بار به سمت راست بچرخانید.

– ۸ بار پای خود را به سمت جلو و عقب ببرید.

– این عمل را با پای دیگر انجام دهید.

در طول سفرهای طولانی با ماشین

تمرین های مناسب مچ پا

– قبل از رانندگی، پای خود را دراز کرده و با انگشتان پای خود به سمت جلو اشاره کنید، پای خود را حول یک دایره حرکت دهید.

– این عمل را پنج تا ۱۰ بار تکرار کنید.

به طور منظم در طول یک سفر طولانی رانندگی را متوقف کرده و استراحت نمایید و این تمرین را تکرار کنید.

بعد از راه رفتن در مسافت های طولانی

تمرین ۱:

کشش عضلات چهار سر

– در حالی که ایستاده اید، خودتان را، در برابر یک دیوار تکیه بدهید، زانوهای خود را خم کنید، و به آرامی پای خود را به طوری که پاشنه شما باسن تان را لمس کند به عقب ببرید.

– این کار را با پای دیگر نیز تکرار کنید.

تمرین ۲:

کشش همسترینگ

– در حالی که ایستاده اید، از ناحیه ی کمر خم شده و سعی کنید تا انگشتانتان را لمس کنید.

– برای چند ثانیه خودتان را در این حالت نگه دارید.

۳- درمان گرفتگی عروق پا

اگر به هر علت پزشک قلب تشخیص دهد که در عروق پای شما، لخته خون ایجاد شده است، می بایست هر چه سریعتر نسبت به درمان آن اقدام شود؛ چرا که این لخته ها با مرور زمان به سمت قلب حرکت کرده و خطرات جدی را به وجود می آورند. برای اطلاع از علائم این لخته ها و نحوه ی درمان بر روی لینک زیر کلیک کنید:

گرفتگی عروق پا

دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و متخصص عروق پا در تهران

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.