دریچه های قلبی، جریان خون رونده به این اندام را کنترل می کنند. دریچه هایی که دارای مشکل هستند به خوبی بسته نشده و خون از میان آن ها عبور می کند. در حالی که برخی از این نارسایی ها خفیف هستند، برخی دیگر بر قلب فشار وارد می کنند.
این فشار می تواند بروز علائم، نارسایی قلبی یا ایست قلب را به دنبال داشته باشد. در صورت نیاز، روش های درمانی متعددی جهت ترمیم یا تعویض دریچه های قلبی به بیمار ارائه می شوند.
نارسایی دریچه قلب چیست؟
قلب دارای ۴ دریچه است که همگام با ضربان قلب، باز و بسته می شوند. این دریچه ها جریان خون رونده به ۴ حفره قلب را کنترل کرده تا خون در یک جهت حرکت کند. اگر دریچه به طور مناسب بسته نشود، خون از میان آن به عقب باز خواهد گشت.
به این وضعیت، افتادگی یا نارسایی دریچه قلب گفته می شود. گاهی اوقات، نارسایی قلبی در پمپاژ خون کافی به دیگر نواحی بدن تداخل ایجاد می کند. نارسایی دریچه میترال ممکن است بار عملکردی قلب را افزایش داده و آن را تحت فشار قرار دهد.
ادامه این وضعیت می تواند به نارسایی قلبی، ایست قلبی ناگهانی و مرگ منجر شود.
آیا نارسایی دریچه ای انواع مختلفی دارد؟
نارسایی می تواند برای هر کدام از ۴ دریچه قلبی اتفاق افتد. این ۴ دریچه عبارتند از:
- دریچه آئورت: در بین بطن چپ و شریان آئورت قرار گرفته است. آئورت، بزرگ ترین شریان در بدن انسان است.
- دریچه میترال: بین بطن و دهلیز چپ قرار گرفته است.
- دریچه ریوی: بین بطن راست و شریان ریوی قرار گرفته است.
- دریچه سه لختی: بین بطن و دهلیز راست قرار گرفته است.
در نارسایی دریچه قلب، خون می تواند به عقب و درون حفره ای باز گردد که از آن خارج شده است. همگی دریچه های یاد شده در درون قلب جای گرفته اند.
نارسایی دریچه قلب چقدر رایج است؟
نارسایی دریچه قلب نسبتا رایج بوده و نزدیک به ۱۰ درصد جامعه به آن ابتلا دارند. نارسایی دریچه میترال، رایج ترین نوع از این مشکلات است. موارد خفیف نارسایی دریچه قلب معمولا سبب بروز علائم یا عوارض نمی شوند.
عامل نارسایی دریچه قلب چیست؟
برخی عوامل می توانند نارسایی دریچه قلب را به دنبال داشته باشند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غیر طبیعی بودن عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- نقص های مادرزادی
- عوارض پس از ابتلا به یک عفونت همچون اندوکاردیت یا تب روماتیسمی
- بزرگی قلب
- بزرگی شریان آئورت
- آسیبی که منجر به تغییر شکل قلب شود.
- افتادگی دریچه میترال
- فشار خون ریوی بالا
علائم نارسایی دریچه قلب چیست؟
موارد خفیف نارسایی دریچه قلب معمولا هیچ گونه علائمی به وجود نمی آورند. با این حال، این مشکل با گذشت زمان می تواند علائمی را ایجاد کند که به تدریج بد تر می شوند. در صورت ابتلا به هر کدام از علائم زیر باید با پزشک خود تماس گرفت:
- گیجی یا غش کردن
- ضربان سریع یا تپش قلب
- احساس درد یا فشار در قفسه سینه
- تنگی نفس (دیس پنه)
- تورم مچ یا کف پا
- خستگی غیر عادی
نارسایی دریچه قلب چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک جهت تشخیص نارسایی دریچه قلب از چندین استراتژی استفاده می کند. فرایند تشخیص معمولا شامل معاینه فیزیکی و برخی آزمایش های قلبی می شود. در طول معاینه فیزیکی پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- پرسش درباره علائم و مدت زمان بروز آن ها
- پرسش درباره سابقه پزشکی بیمار
- شنیدن صدای قلب و ریه ها: نشت دریچه قلب معمولا سبب ایجاد صدا های قلبی غیر طبیعی (مر مر) شده که با استفاده از گوشی پزشکی قابل تشخیص هستند.
- سنجش فشار خون
- سنجش وزن بیمار
آزمایش های تشخیصی همچون موارد زیر می توانند در مشاهده قلب و تشخیص هر گونه مشکل به تیم درمان کمک کنند:
- تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه
- سی تی اسکن قلبی
- کاتتر گذاری قلبی
- اکوی قلبی (اکوکاردیوگرام): این آزمایش یک تصویر برداری با امواج فرا صوت است که مهم ترین ابزار در شناسایی نارسایی دریچه قلب به شمار می رود.
- تست استرس ورزش
نارسایی دریچه قلب چگونه درمان می شود؟
برخی موارد نارسایی دریچه قلب نیازی به درمان ندارند. با این حال، در صورتی که نارسایی، مشکلات زیر را به همراه داشته باشد، درمان الزامی است:
- کاهش توانایی فرد در داشتن یک زندگی لذت بخش و پر بار
- ایجاد علائم مشکل ساز
- تحت فشار قرار دادن قلب
- کاهش طول عمر
در صورت نیاز، روش های متعددی برای ترمیم یا تعویض دریچه های نارسا وجود دارد. انتخاب بهترین فرایند درمانی به عامل نارسایی دریچه بستگی داشته و تیم درمان در این زمینه به بیمار کمک خواهند کرد. در پایین، نمونه هایی از فرایند های درمانی بیان شده اند:
- ترمیم دریچه: اغلب شامل آنولوپلاستی یا همان تقویت و تنگ تر کردن عضله حلقوی دور دریچه مبتلا می شود.
- جراحی جایگذاری بست بر روی دریچه
- جراحی تعویض دریچه مبتلا با دریچه مصنوعی: این دریچه معمولا با استفاده از فلز و کربن ساخته شده است.
- جراحی تعویض دریچه مبتلا با دریچه طبیعی: این دریچه از یک حیوان یا انسان فوت شده گرفته می شود.
چگونه می توان خطر ابتلا به نارسایی دریچه قلب را کاهش داد؟
پیشگیری از اغلب عوامل نارسایی دریچه قلب امکان پذیر نیست. با این حال، افراد با رعایت نکات زیر و مراقبت از خود می توانند احتمال ابتلا به مشکلات قلبی را کاهش دهند:
- یک رژیم غذایی غنی و متعادل مصرف کنید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- به میزان کافی استراحت کنید.
- مصرف مواد ناسالم همچون الکل، دارو های غیر مجاز، سیگار و غذا های چرب یا شور را محدود یا متوقف کنید.
- وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید.
- استرس خود را کاهش دهید.
پیش آگهی افراد مبتلا به نارسایی دریچه قلب چگونه است؟
افراد باید درباره پیش آگهی و عمر قابل انتظار خود با پزشک مشورت کنند. این موضوع به عوامل متعددی از جمله موارد زیر بستگی دارد:
- مدت زمان ابتلا به نارسایی دریچه قلب
- شدت بیماری
- نوع دریچه مبتلا
- وجود هر گونه آسیب قلبی
- پاسخ بدن به درمان
- سلامت عمومی بدن
در هنگام ابتلا به نارسایی دریچه قلب، چگونه می توان از خود مراقبت کرد؟
نارسایی دریچه قلب می تواند با نارسایی و ایست قلبی در ارتباط باشد. به همین دلیل، فرد باید جهت بهبود سلامت کلی، به خوبی از خود مراقبت کند. ایجاد تغییرات زیر در سبک زندگی می تواند به تسکین علائم و پیشگیری از مشکلات قلبی جدی تر منجر شود:
- اجتناب از مصرف الکل، سیگار و دارو های غیر مجاز
- مصرف رژیم غذایی غنی، متعادل و فاقد مواد غذایی شور یا چرب
- ورزش: افراد باید ورزش کردن را به آرامی شروع کرده و نرمش در ابتدا و سرد کردن در انتها را فراموش نکنند.
- از برنامه درمانی خود به خوبی پیروی کنید.
- دارو های تجویزی را مصرف کرده و آزمایش های توصیه شده را انجام دهید.
- وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید.
- استرس خود را کاهش داده و به طور فراوان استراحت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نارسایی دریچه قلب می تواند منجر به نارسایی و ایست قلبی شود. در صورت تجربه موارد زیر باید فورا درمان پزشکی را دنبال کرد:
- درد قفسه سینه
- غش کردن یا ضعف شدید
- ضربان قلب غیر طبیعی یا سریع
- تنگی نفس شدید و ناگهانی
چه چیز های دیگری باید از پزشک خود پرسید؟
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره نارسایی دریچه قلب می توان پرسیدن سوالات زیر را در نظر گرفت:
- کدام دریچه قلبی مبتلا شده است؟
- عامل زمینه ای مشکل چیست؟
- چه تغییراتی باید در سبک زندگی خود ایجاد کنم؟
- آیا باید فرایند های تعویض یا ترمیم دریچه قلب را انجام دهم؟
- آیا هنوز می توانم تمامی فعالیت های طبیعی خود را انجام دهم؟
- پیش آگهی بیماری من چگونه است؟
دکتر محمد حسین نجفی، متخصص قلب و عروق
