از سوالاتی که امروزه در مباحث پزشکی بسیار مطرح می شود این است که کلسترول بالا چیست و آیا کلسترول بالا خطرناک است؟ در پاسخ باید گفت: کلسترول، یکی از انواع چربی خون است. بدن برای ساختن سلول‌های سالم نیاز به کلسترول دارد، اما مقدار زیاد کلسترول ممکن است خطر بیماری‌‌های قلبی را بالا ببرد، چرا که کلسترول زیادی در دیواره‌ی رگ‌ها رسوب می‌کند و با رشد این رسوب، مسیر گردش خون باریک می‌شود. در نتیجه، خون به مقدار کافی در رگ‌ها جریان پیدا نمی‌کند. گاهی این توده‌های رسوب چربی ممکن است پاره و با ایجاد لخته، باعث حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی شوند.

کلسترول بالا ممکن است ارثی باشد ولی معمولا به دلیل سبک ‌زندگی ناسالم ایجاد می‌شود. پس قابل پیشگیری و درمان است. رژیم سالم، ورزش مداوم و درمان در صورتی که لازم باشد می‌تواند به کاهش کلسترول کمک کند.

علائم کلسترول بالا چیست؟

اغلب اوقات، افزایش کلسترول علامتی ندارد و تنها راه تشخیص آن آزمایش خون است.

چه زمانی باید کلسترول خون بررسی و به پزشک مراجعه شود؟

به طور معمول، کودکان و جوانانی که عامل خطر خاصی برای بیماری قلبی ندارند، خوب است یک نوبت در ۹ تا ۱۱ سالگی و یک بار در ۱۷ تا ۱۹ سالگی بررسی شوند. تکرار تست برای بالغینی که هیچ عامل خطری برای بیماری قلبی ندارند، هر ۵ سال یک بار است.

اگر تست شما در محدوده‌ی مطلوب نباشد یا سابقه‌ی خانوادگی کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطر مثل مصرف سیگار، دیابت یا فشارخون داشته باشید، پزشک ممکن است دفعات بیشتری آزمایش درخواست کند.

دلایل کلسترول بالا چیست؟

کلسترول در خون با اتصال به پروتئین‌ها حمل می‌شود که به ترکیب این دو لیپوپروتئین گفته می‌شود. کلسترول را بر اساس نوع لیپوپروتئین به انواع زیر تقسیم می‌کنند:

# لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) یا همان کلسترول «بد»

ای دی ال در دیواره‌ی شریان‌ها رسوب می‌کند و به مرور باعث سفت و باریک شدن آن‌ها می‌شود.

#لیپوپروتئینبا چگالی بالا (HDL) یا همان کلسترول «خوب»

اچ دی ال کلسترول زیادی را برمی‌دارد و به کبد بازمی‌گرداند.

در بررسی آزمایش‌های چربی، علاوه بر کلسترول، تری‌گلسیرید هم بررسی می‌شود که بالا بودن آن هم خطر بیماری قلبی را بالا می‌برد.

عواملی که می‌توانید کنترل کنید از جمله چاقی، عدم تحرّک و رژیم ناسالم غذایی، همگی در افزایش کلسترول و کاهش کلسترول HDL نقش دارند. بعضی از عوامل خارج از کنترل شما هم ممکن است تا حدودی نقش داشته باشند. مثلا ساختار ژنتیکی شما ممکن است مانع از برداشتن کلسترول خون توسط سلول‌ها یا باعث تولید کلسترول زیادی توسط کبد شود.

عوامل موثر در افزایش کلسترول خون

مهمترین عواملی که موجب بالا رفتن کلسترول خون می شوند عبارتند از:

⛔رژیم نامناسب غذایی

خوردن چربی‌ اشباع‌شده در محصولات حیوانی و چربی‌های ترانس موجود در غذاهای آماده و غذاهایی مثل گوشت قرمز و لبنیات پرچرب می‌توانند کلسترول خون شما را بالا ببرند.

⛔چاقی

اگر شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالاتر از ۳۰ باشد شما در خطر کلسترول بالا هستید.

⛔عدم تحرّک

ورزش باعث افزایش HDL یا همان کلسترول «خوب» می‌شود و همزمان، اندازه‌ی ذرّاتی که LDL یا کلسترول «بد» را می‌سازند بزرگ‌تر می‌کند که باعث می‌شود خطر کمتری داشته باشند.

⛔سیگار

مصرف سیگار باعث آسیب به دیواره‌ی رگ‌های خونی می‌شود و آن‌ها را برای رسوب چربی مستعد می‌کند. همچنین ممکن است سیگار کشیدن، سطح HDL یا همان کلسترول «خوب» را پایین بیاورد.

⛔سن

با افزایش سن، متابولیسم بدن تغییر می‌کند و خطر افزایش کلسترول بیشتر می‌شود. برای مثال، هرچه سن بالاتر می‌رود، کبد کمتر می‌تواند کلسترول LDL را از خون بردارد.

⛔دیابت

افزایش قند خون باعث افزایش سطح کلسترول خطرناکی در خون به نام VLDL و همین طور کاهش HDL می‌شود. قند خون زیادی همچنین به دیواره‌ی شریان‌ها آسیب می‌زند.

عوارض کلسترول بالا چیست؟

افزایش کلسترول باعث تجمع خطرناک کلسترول و دیگر رسوبات در دیواره‌ی شریان‌ها می‌شود که به آن آترواسکلروز می‌گویند. این رسوبات (پلاک‌ها) می‌تواند جریان خون را در شریان‌ها کم کند که باعث عوارض زیر می‌شود:

۱- درد قفسه‌ی سینه

در صورت درگیری شریان‌هایی که به قلب شما خون پر می‌رساند (شریان‌های کرونر) ممکن است دچار درد قفسه سینه (آنژین) و سایر علائم بیماری شریان کرونر شوید.

۲- حمله‌ی قلبی

اگر پلاک‌ها پاره شوند ممکن است در محل پارگی پلاک، لخته ایجاد شود که می‌تواند باعث انسداد در مسیر جریان خون شود. متوقف شدن جریان خون به بخشی از قلب، باعث حمله‌ی قلبی می‌شود.

۳- سکته‌ی مغزی

مشابه‌ حمله‌ی قلبی، زمانی اتفاق می‌افتد که لخته‌ی خون، مسیر جریان خون به بخشی از مغز را مسدود کند.

چگونه کلسترول خون را پایین بیاوریم؟

برای کاهش کلسترول خون و پیشگیری از افزایش آن باید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنید. براساس تحقیقات انجام شده در سال های اخیر می توان گفت مهمترین روش های درمان کلسترول بالا عبارتند از:

• غذای کم‌نمک سرشار از میوه و سبزیجات و غلّات مصرف کنید.
• میزان مصرف چربی حیوانی خود را کم کنید و از چربی‌های خوب به مقدار متعادل استفاده کنید.
• وزن خود را کاهش دهید و وزن مناسب خود را حفظ کنید.
• سیگار کشیدن را ترک کنید.
• در اغلب روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
• مصرف الکل خود را کم یا قطع کنید.
• استرس خود را مدیریت کنید.

 دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی