فیستول شریان وریدی چیست؟

فیستول شریان وریدی (AV) اتصال غیر طبیعی بین یک سرخرگ و یک سیاهرگ است. به طور معمول، جریان خون از شریان ها توسط مویرگ های شما به وریدهایتان می رسد. مواد مغذی و اکسیژن در خون شما از طریق این مویرگ ها به بافتهای بدنتان وارد می شود. با فیستول شریان وریدی، جریان خون به طور مستقیم از یک شریان به ورید، با دور زدن برخی مویرگ ها وارد می شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، بافت زیر مویرگ، خون مغذی کاهش یافته ای را دریافت می کند.

علائم فیستول شریان وریدی

فیستول شریان وریدی کوچک، در پاها، بازوها، ریه ها، کلیه و مغز شما اغلب هیچ علایم و نشانه ای نخواهند داشت و معمولا نیازی به درمان و نظارت توسط پزشک ندارد. اما فیستول شریان وریدی بزرگتر می تواند علائم و نشانه هایی را ایجاد کند:

– رگ های برآمده متمایل به رنگ ارغوانی که شما می توانید از طریق پوست خود آنها را ببینید، شبیه به وریدهای واریسی

– تورم در دستها و پاها

– کاهش فشار خون

– خستگی

– نارسایی قلبی

فیستول شریان وریدی در ریه ها (فیستول شریان وریدی ریوی) یک بیماری جدی است و می تواند باعث موارد زیر شود:

✔ آبی رنگ شدن پوست

✔ چماقی شدن انگشتان

✔ سرفه خونی

فیستول شریان وریدی در دستگاه گوارش شما می تواند باعث خونریزی در دستگاه گوارش گردد.

علت فیستول شریان وریدی

علل فیستول های شریانی عبارتند از:

۱- کاتتریزاسیون قلبی

فیستول شریان وریدی ممکن است به عنوان یک عارضه ناشی از روشی به نام کاتتریزاسیون قلبی ایجاد گردد. در طول کاتتریزاسیون قلبی، یک لوله دراز نازک به نام کاتتر وارد شریان یا ورید ناحیه کشاله ران، گردن یا بازو می شود و از طریق رگ های خونی به سمت قلب هدایت میگردد.

اگر سوزن مورد استفاده در کاتتریزاسیون از شریان و ورید در طول مراحل عبور کند و شریان گشادتر گردد (اتساع)، این می تواند یک فیستول شریانی ایجاد کند که به ندرت اتفاق می افتد.

۲- آسیب هایی که پوست را سوراخ می کنند.

ممکن است یک فیستول شریانی پس از آسیب ناشی از سوراخ شدن پوست مانند اصابت گلوله یا زخم چاقو توسعه یابد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که زخم شما در قسمتی از بدنتان که در آن مکان یک ورید و شریان در کنار هم قرار دارند، ایجاد شود.

۳- به دنیا آمدن با یک فیستول شریان وریدی

برخی از افراد با یک فیستول شریان وریدی (مادرزادی) به دنیا می آیند. اگر چه علت دقیق آن هنوز مشخص نیست، در فیستول های شریانی وریدی مادرزادی شریان ها به درستی در رحم رشد نمی یابند.

۴- اختلالات ژنتیکی

فیستول شریان وریدی در ریه ها (فیستول شریانی ریوی) می تواند با یک بیماری ژنتیکی (بیماری اوسلر وبر-راندو که همچنین با عنوان تلانژکتازی خونریزی دهنده ارثی شناخته می شود) ایجاد گردد. اختلالات ژنتیکی سبب می شود تا رگ های خونی در سراسر بدن شما بصورت غیر طبیعی رشد یابند. این مورد به خصوص در ریه ها ایجاد می شود.

۵- ایجاد جراحی (روش فیستول AV)

افرادی که در مراحل آخر نارسایی کلیه می باشند ممکن است یک فیستول شریانی وریدی برای آسانتر انجام شدن دیالیز در این افراد با جراحی ایجاد گردد. اگر یک سوزن دیالیز برای چندین بار وارد ورید شود، ورید ممکن است زخمی شده ( اسکار) و تخریب گردد.

عوارض فیستول شریان وریدی

در صورت عدم درمان، یک فیستول شریانی می تواند منجر به عوارضی گردد که برخی از آنها می توانند جدی باشند.

⛔ نارسایی قلبی

نارسایی قلبی جدی ترین عارضه فیستول شریانی بزرگ است. از آنجایی که جریان خون شما با سرعت بیشتری از طریق فیستول شریان وریدی نسبت به یک مسیر عادی جریان خون از شریان ها، مویرگ ها و وریدها عبور میکند، پمپ های قلب شما برای جبران این افت فشارخون (نارسایی قلبی با خروجی بالا نامیده میشود) سختتر کار می کنند . با گذشت زمان، افزایش شدت و پمپاژ قلب شما می تواند عضله قلب شما را ضعیف کرده و منجر به نارسایی قلبی گردد.

⛔ لخته شدن خون

فیستول شریان وریدی در پاها می تواند باعث تشکیل لخته های خونی گردد که به صورت بالقوه منجر به ترومبوز وریدهای عمقی ( لخته در وریدهای پا )  که یک بیماری دردناک و بالقوه تهدید کننده حیات می باشد، می شود. اگر این لخته به ریه های شما حرکت کند، آمبولی ریوی ایجاد می کند. بسته به جایی که فیستول شما درآن قرار دارد، حتی می تواند به سکته مغزی منجر شود.

⛔ درد پا

فیستول شریان وریدی همچنین می تواند باعث درد در پاهای شما شده (درد پا هنگام راه رفتن ) و یا می تواند دردی که قبلا داشته اید را بدتر نماید.

⛔ خونریزی

ناهنجاری های شریانی ممکن است سبب خونریزی از جمله از دستگاه گوارش شوند.

فیستول شریانی چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص فیستول شریان وریدی، پزشکتان با استفاده از یک گوشی پزشکی به صدای جریان خون در منطقه ای که او فکر می کند شما ممکن است فیستول داشته باشید، گوش می کند. جریان خون از طریق یک فیستول شریان وریدی ممکن است صدایی شبیه به صدای کلیک کردن و یا صدای دستگاه سوفل ایجاد کند.

اگر پزشک شما صدای سوفل دستگاهی می شنود، شما ممکن است تست های دیگری را برای تایید این صدا که توسط یک فیستول شریانی ایجاد می شود را انجام دهید. این می تواند شامل:

— سونوگرافی دوبلکس

سونوگرافی دوبلکس یکی از روش های رایج و بسیار موثر برای بررسی یک فیستول شریان وریدی در رگ های خونی پاها و یا بازوهای شما می باشد. در سونوگرافی دوبلکس، ابزاری به نام ترنس دیوسر بر پوست منطقه مشکوک فشرده میشود. مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا تولید میکند که از سلول های قرمز خون جهش می یابد. سونوگرافی دوبلکس می تواند میزان سرعت جریان خون را با اندازه گیری سرعت تغییرات در هر گام ( تناوب ) تخمین بزند.

— توموگرافی کامپیوتری (CT) آنژیوگرام

سی تی آنژیوگرافی اجازه می دهد تا پزشک متخصص قلب و عروق شما را بررسی کند تا اگر جریان خونی از کنار مویرگ ها میگذرد، آنها را ببیند. شما یک رنگ تزریقی دریافت خواهید کرد تا تصاویر CT قابل مشاهده شده و با حرکت دستگاه CT در اطراف شما تصاویری از عروق شما گرفته میشود تا پزشک تنگ شدگی را متوجه شود. این تصاویر پس از آن به یک کامپیوتر برای نمایش به پزشک ارسال می گردد.

— آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)

اگر دکتر فکر کند که ممکن است شما یک فیستول شریان وریدی در یک شریان عمیق تر در زیر پوست خود داشته باشید، پزشکتان ممکن است یک MRI از شما بخواهد. این آزمایش اجازه می دهد تا پزشکتان بتواند بافت نرم بدن شما را ببیند.

از روش های مشابه تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز میتوان استفاده کرد که شامل استفاده از یک رنگ خاص میشود که در ایجاد تصاویر از رگ های خونی شما کمک کننده خواهند بود. در طول MRI یا MRA، شما بر روی یک میز در داخل یک دستگاه لوله مانند طولانی که یک میدان مغناطیسی تولید میکند، دراز میکشید. دستگاه MRI با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی تصاویری از بافت های بدن شما ایجاد میکند. با استفاده از تصاویر این آزمایش، پزشک شما قادر به دیدن فیستول شریان وریدی خواهد بود.

درمان فیستول شریان وریدی

این امکان وجود دارد که پزشک شما تنها بر فیستول شریانی تان نظارت داشته باشد؛ به خصوص اگر آن کوچک بوده و هیچ مشکل سلامتی دیگری ایجاد نکند. برخی فیستول شریانی وریدی کوچک به تنهایی بدون درمان بسته می شوند.

اگر فیستول شریانی وریدی شما نیاز به درمان داشته باشد، پزشک یکی از روش های زیر را به کار می برد:

✅ سونوگرافی با هدایت فشرده Ultrasound-guided compression

اگر شما یک فیستول شریانی وریدی در پاهایتان دارید که به راحتی در سونوگرافی قابل مشاهده است، درمان با فشرده سازی هدایت سونوگرافی ممکن است یک گزینه برای شما باشد. در این درمان، پروب سونوگرافی با فشرده سازی فیستول و جلوگیری از جریان خون، به رگ های خونی آسیب دیده کمک می کند.

این روش تنها در حدود ۱۰ دقیقه طول می کشد. اما این روش فقط برای حدود یک در سه نفر کار می کند.

✅ کاتتر آمبولیزاسیون Catheter embolization

در این روش، یک کاتتر در شریان نزدیکی محل فیستول شریانی شما وارد می گردد. پزشکان از اشعه ایکس و روش های دیگر تصویربرداری برای هدایت کاتتر به فیستول شما استفاده کرده و یک سیم پیچ کوچک و یا استنت در محل فیستول برای تغییر مسیر جریان خون قرار می دهند. بسیاری از مردم که کاتتر آمبولیزاسیون دارند در بیمارستان به مدت ۲۴ ساعت یا کمتر بستری میشوند و بعد از آن می توانند تمام فعالیت های روزانه خود پس از یک هفته مجددا از سر بگیرند.

✅ عمل جراحی

اگر فیستول شریانی وریدی بزرگ را نتوانند با کاتتر آمبولیزاسیون درمان کنند، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. نوع جراحی شما بستگی به اندازه و محل فیستول شریانی، متفاوت است.

دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوگرافی