استرس، ورزش، دارو یا به ندرت یک وضعیت پزشکی می تواند سبب ایجاد تپش قلب ناگهانی و تنگی نفس شود و یا آنها را تحریک کند. اگرچه تپش قلب در ابتدا می تواند نگران کننده باشد، اما معمولا بی ضرر است و مرتبط با بیماری قلبی نمی باشد. به ندرت پیش می آید که تپش قلب نشانه ای از یک بیماری قلبی جدی تر، مانند ضربان قلب نامنظم (آریتمی) باشد که ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

و البته فراموش نکنید که محرک ها از جمله: کافئین، نیکوتین، کوکائین، آمفتامین ها و داروهای سرماخوردگی و سرفه که حاوی سودوافدرین هستند نیز می توانند سبب تپش قلب سریع شوند.

تپش قلب و تنگی نفس

تنگی نفس از علائم غالب در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی مزمن است و بی وقفه با پیشرفت بیماری بدتر می شود و حتی منجر به کاهش توانایی عملکرد و شرکت فرد در فعالیت های روزمره ی زندگی اش می شود. لازمه ی مدیریت موثر این علامت، درک بهتر فیزیولوژی آن است.

عوامل قلبی عروقی نقش عمده ای در ایجاد تنگی نفس در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی دارند. با این حال، با وجود مداخلات دارویی، مانند وازودیلاتور ها یا گشاد کننده های عروق که باعث بهبود وضعیت همودینامیک مرکزی می شوند، بیماران مبتلا به نارسایی قلبی همچنان از تنگی نفس و تپش قلب در حین فعالیت شکایت دارند. واضح است که تنگی نفس تنها به عوامل قلبی مربوط نمی شود، بلکه به احتمال زیاد به تعاملات قلبی-ریوی نیز می تواند بستگی داشته باشد.

تپش قلب نیز لزوما نشانگر آسیب قلبی زمینه ای نیست، اما ممکن است ثانویه به یک آریتمی قلبی باشد.

 بیشتر بیماران مبتلا به آریتمی از تپش قلب شکایت نمی کنند. با این حال، هر آریتمی ای مثل تاکی کاردی سینوسی، فیبریلاسیون دهلیزی، انقباضات زودرس بطنی، و یا تاکی کاردی بطنی، می توانند باعث تپش قلب شوند. تپش قلبی که با سرگیجه یا سنکوپ در ارتباط است را باید جدی گرفت.

مشکلات قلبی غیر از آریتمی ها، مانند پرولاپس دریچه میترال، پریکاردیت و نارسایی احتقانی قلب و همچنین مشکلات غیرقلبی مانند پرکاری تیروئید، سنکوپ وازوواگال و هیپوگلیسمی هم می توانند باعث ایجاد تپش قلب شوند. همچنین تپش قلب ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد داروهای محرک ایجاد شود. در شانزده درصد از بیماران هیچ دلیلی برای تپش قلب پیدا نشده است.

تنگی نفس و سرگیجه نشانه چیست؟

تنگی نفس و سرگیجه ممکن است نشان دهنده شرایط جدی و حتی تهدید کننده زندگی مانند حمله قلبی و یا لخته شدن خون در شریان های ریه باشد. فرد مبتلا به سرگیجه ممکن است احساس کند که اتاق در اطراف او می چرخد.

چه زمانی باید نگران تپش قلب و سرگیجه باشیم؟

اگر تپش قلب را به طور مکرر، بیش از چند ثانیه تجربه می کنید، یا اگر با سرگیجه، از دست دادن هوشیاری، درد قفسه سینه یا قسمت بالایی بدن، حالت تهوع، تعریق بیش از حد یا غیرعادی و تنگی نفس همراه است، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

علت تنگی نفس

بیشتر موارد تنگی نفس مربوط به وضعیت قلب یا ریه هستند. قلب شما و ریه هایتان درگیر انتقال دادن اکسیژن به بافت های شما و خارج کردن دی اکسید کربن بوده و مشکلات در ارتباط با هر یک از این روندها که تنفس شما را تحت تاثیر قرار می دهند، می باشند.

تنگی نفسی که به طور ناگهانی اتفاق بیفتد ( که به آن حاد گفته می شود) شمار محدودی از علت ها را دارد که شامل :

• آسم ( اسپاسم شاخه ای )
• مسمومیت ناشی از کربن مونو اکسید
• تامپوناد قلبی ( مایع بیش از حد اطراف قلب )
• سکته ی قلبی
• نارسایی قلبی
• فشار خون پایین ( هیپوتنشن )
• امبولی ریوی ( لخته ی خون در یک رگ درون ریه ) •پنوموتوراکس بیرون جنبی ( ریه ی تخریب شده )
• ذات الریه ( ویروس ریوی )
• خون ریزی ناگهانی
• انسداد مجرای تنفسی فوقانی ( انسداد در راه تنفسی )

در مورد تنگی نفسی که برای چند هفته یا بیشتر طول کشیده ( به طور مزمن ) این وضعیت بیشتر به علل زیر می باشد :

• سی او پی دی ( یک بیماری ریوی مسدود کننده و مزمن )
• آسم
• عملکرد غیرطبیعی قلب
• بیماری های ریوی بینابینی
• چاقی مفرط

شماری از دیگر حالات بیماری نیز می توانند باعث سخت شدن دریافت هوای کافی شوند.

۱- مشکلات ریه

• کروپ ( در کودکان کم سن و سال )
• سرطان ریه
• پلورزی ( التهاب غشاء پوشش دهنده ی قفسه ی سینه )
• خیز ریوی ( وجود مایع بیش از حد در ریه ها )
• فیبروز ریوی ( ریه های زخم و از بین رفته )
• فشار خون بالای ریوی ( فشار خون بالا در رگهای خونی ریه ها )
• سارکوئیدوز ( تجمعی از سلول های مخرب در بدن )
• سل

۲- مشکلات قلبی

• بیماری عضله ی قلب ( مشکل در ماهیچه ی قلب )
• بی نظمی های قلب ( مشکلات ضربانی )
• نارسایی قلبی
• ( التهاب غشاء اطراف قلب )

۳- سایر مشکلات

• آنمی
• دنده های شکسته شده
• انسداد حاد مری : کمک های اولیه
• التهاب اپیگلوت ( ورم کردن قسمتی از نای )
• استنشاق جسم خارجی : کمک های اولیه
• اختلال اضطراب فراگیر
• سندرم گلین باره
• میاستنی گراویس ( حالتی که باعث ضعف عضله می شود. )

می باشد.

اگر تنگی نفس شدیدی را تجربه می کنید که به طور ناگهانی به شما دست داده و توانایی عملکرد شما را مختل کرده است از کسی بخواهید که شما را به بخش اورژانس برساند. اگر تنگی نفس شما با درد قفسه ی سینه، بی حالی یا حالت تهوع همراه است، به دنبال مراقبت های فوری پزشکی باشید، چرا که این ها ممکن است علایم یک سکته ی قلبی یا امبولی ریوی باشد.

اگر تنگی نفس شما همراه با این موارد می باشد به پزشک خود مراجعه کنید :

• تورم در پاها و مفصل مچ پایتان
• داشتن مشکل در تنفس به هنگام دراز کشیدن
• تب و لرز و سرفه
• با خس خس تنفس کردن
• بدتر شدن تنگی نفسی که از قبل داشته اید.

مراقبت های لازم در مواقع تنگی نفس

برای جلوگیری از وخیم شدن  تنگی نفس مزمن اقدامات زیر را انجام دهید:

– سیگار نکشید. وقتی که شما از تنباکو استفاده نمی کنید، خطر مبتلا شدن به بیماری های قلبی و ریوی و سرطان شروع به افت می کند، حتی اگر چندین سال سیگار می کشیده اید.

• از قرار گرفتن در معرض آلاینده ها بپرهیزید. تا حد ممکن، از تنفس مواد آلرژی زا و سموم محیطی خودداری کنید.
• اگر دچار اضافه وزن هستید، وزن خود را کاهش دهید.
• یک برنامه ی کارکردی داشته باشید. با پزشکتان در میان بگذارید که اگر بیماری هایتان بدتر شد، چه کاری انجام دهید.
• ارتفاع را در نظر داشته باشید. از تقلا درارتفاع های بالاتر از ۱/۵۲۴ متر بپرهیزید.
• به طور دائم تجهیزات خود را بررسی کنید. اگر به اکسیژن اضافی متکی هستید، مطمئن باشید مقداری که دارید کافی بوده و دستگاه ها به درستی کار می کنند.

بررسی بیماری با علائم تنگی نفس

تنگی نفس علت مراجعه  یک خانم ۶٢ ساله به مطب است، تا احتمال گرفتگی عروق قلب خود را بررسی کند. بیمار دچار تنگی نفس سابقه دیابت از حدود ده سال قبل،فشار خون و چربی بالا  را دارد که تحت درمان هر سه مشکل است. در ارزیابی انحام شده نوار قلب نرمال بود. در اکوی انجام شده اختلال در ریلاکسیشن (شل شدن ) قلب مشاهده گردید.

بیمار دچار تنگی نفس جهت انجام اسکن هسته ای ارجاع گردید. اسکن هیچ منطقه ای از کم اکسیژنی نشان نداد. با خاطری جمع به بیمار اطمینان داده شد که گرفتگی عروق قلب ندارد. به بیمار توصیه شد روزانه حداقل یک ساعت پیاده روی داشته باشد. قند خون را کنترل کرده و فشار خون و چربی را نیز بخوبی تحت کنترل داشته باشد. مراجعه بعدی بیمار چهار ماه بعد تعیین شد.

درمان تنگی نفس و تپش قلب

درمان این دو حالت به طور کل بستگی به علت ایجاد کننده دارد. در مواردی که تنگی نفس منشا ریوی به تنهایی داشته باشد درمان زیر نظر متخصصین ریه و با تجویز اسپری های مناسب انجام خواهد شد.

اگر مثلا علت تنگی نفس و طپش قلب مواردی نظیر نارسایی قلبی باشد، باید داروهای مناسب درمان کننده ی این حالات، برای بیمار تجویز شوند که معمولا شامل داروهای قلبی کاهنده ی ضربان و برخی داروهای ادرارآور (نظیر فورزوماید) هستند.

در موارد اورژانسی نیز نظیر حالاتی مثل پنوموتوراکس (جمع شدن هوای زیاد دور ریه) و یا تامپوناد (جمع شدن مایع فراوان دورقلب) نیاز به روش هایی شبیه به جراحی با تعبیه ی لوله های مخصوص، برای خروج مایع یا هوا است. اگر هم که علت بروز این حالت ها اضطراب و استرس باشد، که استفاده از داروهای آرام بخش می تواند در بهبود علایم کمک کننده باشد. بنابراین درمان کلی و یکسانی برای این حالات وجود ندارد و باید بر اساس علت بروز این حالت ها برای هر بیمار تصمیم گرفت و بهترین کار در صورت بروز این علایم پرهیز از درمان های خانگی و مراجعه ی به موقع به پزشک است تا بهترین درمان برای بیمار صورت بگیرد.

دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق 

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.