بیماری رینود یا سردی انگشتان دست و پا باعث می شود برخی مناطق از بدن شما مانند انگشتان دست و پا در پاسخ به هوای سرد یا استرس احساس بی حسی و سردی نمایند.

در بیماری رینود عروق کوچکتری که خون را برای پوست شما فراهم می کنند باریک گردیده و گردش خون به مناطق آسیب دیده محدود می شود (وازواسپاسم). احتمال ابتلای زنان به بیماری رینود بیشتر از مردان است. به نظر می رسد که اینحالت در افرادی که در آب و هوای سرد زندگی می کنند شایع تر است.

درمان بیماری رینود به شدت آن و اینکه آیا شما دارای دیگر شرایط سلامتی می باشید، بستگی دارد. برای اکثر مردم، بیماری رینود ناتوان کننده نیست، اما می تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر بگذارد.

علایم بیماری رینود چیست؟

علائم و نشانه های پدیده بیماری رینود در تکرار، مدت و شدت اسپاسم عروق خونی که زمینه ساز این اختلال است، بستگی دارد. نشانه و علائم بیماری رینود عبارتند از:

– انگشتان سرد دست و پا

– تغییرات رنگ پوست شما در پاسخ به سرما یا استرس

– احساس بی حسی، خارش و یا درد سوزشی بعد از گرم شدن بدن و یا رهایی از استرس

در طول یک حمله از پدیده رینود، مناطق آسیب دیده از پوست شما معمولا برای اولین بار سفید می شوند. پس از آن، مناطق آسیب دیده اغلب آبی گردیده و سردی و بی حسی احساس می گردد. همانطور که شما گرم می شوید و گردش خون شما بهبود می یابد، مناطق آسیب دیده ممکن است قرمز، ضربان دار، با احساس خارش و سوزش یا متورم گردند. منظور از تغییر رنگ برای همه یکسان نیست و همه افراد هر سه رنگ را تجربه نمی کنند.

اگرچه بیماری رینود اغلب سبب سردی انگشتان دست و پا شما می شود، اما این وضعیت همچنین می تواند مناطق دیگر از بدن تان را مانند بینی، لب، گوش و حتی نوک سینه ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

علت سردی انگشتان دست و پا چیست؟

پزشکان دقیقا علت حملات رینود را نمی دانند، اما به نظر می رسد رگ های خونی در دست و پا به هوای سرد یا استرس واکنش بیش از حد نشان می دهند.

– اسپاسم در رگ های خونی

با پدیده رینود، عروق انگشتان دست و پا زمانی که در معرض سرما یا استرس قرار می گیرند دچار وازواسپاسم شده، عروق باریک گردیده و به طور موقت جریان خون را محدود می کنند. با گذشت زمان، این شریان های کوچک ممکن است کمی ضخیم شده و جریان خون بیشتری را محدود سازند.

هوای سرد به احتمال زیاد شروع کننده یک حمله است. قرار گرفتن در معرض سرما، مانند قرار دادن دست خود در آب سرد، برداشتن چیزی از فریزر و یا مواجهه با هوای سرد، به احتمال زیاد آغاز کننده یک حمله خواهد بود. برای برخی افراد، استرس عاطفی می تواند سبب سردی انگشتان دست و پا شود.

انواع بیماری رینود

دو نوع اصلی از این بیماری وجود دارد.

۱- رینود اولیه

در بیماری رینود اولیه همچنین بیماری رینود نامیده می شود، رایج ترین شکل این بیماری است که در نتیجه یک بیماری زمینه ای مرتبط ایجاد می شود که می تواند وازواسپاسم را تحریک کند.

۲- رینود ثانویه

بیماری رینود ثانویه که رینود پدیده ای نیز نامیده می شود، توسط یک مشکل زمینه ای ایجاد می شود. اگر چه پدیده رینود نسبت به شکل اولیه شیوع کمتری دارد، این امر منجر به جدی تر شدن آن گردیده است. علائم و نشانه های پدیده رینود معمولا در مراحل بعدی زندگی حدود ۴۰ سالگی نسبت به رینود اولیه ظاهر می گردند.

علت بیماری رینود چیست؟

۱- بیماری های بافت همبند

بسیاری از افرادی که مبتلا به یک بیماری نادر هستند که منجر به سخت شدن و زخم شدن پوست (اسکلرودرمی) می شود، دچار پدیده رینود هم می باشند. بیماری های دیگر که خطر ابتلا به بیماری رینود را افزایش می دهند شامل لوپوس، آرتریت روماتوئید و سندرم شوگرن است.

۲- بیماری رگها

 پدیده رینود همچنین می تواند با بیماری های مختلفی که شریان ها را تحت تاثیر می گذارد، مانند ساختن پلاک در عروق خونی که قلب را تغذیه می کنند (تصلب شرایین) یا یک اختلال که در آن عروق خونی دست و پا ملتهب می شوند (بیماری بورگر) همراه باشد. یک نوع از فشار خون بالا که شریان های ریه را تحت تاثیر قرار می دهد (فشار بالای اولیه خون ریوی) می تواند با پدیده رینود در ارتباط باشد.

۳- سندرم تونل کارپال

 این وضعیت فشار بر عصب دست شما را در گیر کرده (عصب مدیان) و بی حسی و درد در این ناحیه ایجاد می کند. دستان ممکن است حساسیت بیشتری به هوای سرد و حملات پدیده رینود داشته باشند.

۴- فعالیت تکراری و یا لرزش

 تایپ کردن، نواختن پیانو یا حرکات مشابه برای مدت طولانی و فعالیت با ابزار آلات ارتعاشی، می تواند خطر ابتلا به بیماری رینود را افزایش دهد.

۵- سیگار کشیدن

سیگار کشیدن، رگهای خونی را منقبض می کند و یک علت بالقوه بیماری رینود می باشد.

۶- صدمات

 آسیب به دست و پا، مانند شکستگی مچ دست، جراحی و یا یخ زدگی، می تواند به پدیده رینود منجر شود.

۷- برخی از داروها

 برخی داروها از جمله مسدود کننده های بتا که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند، داروهای میگرن که حاوی ارگوتامین یا سوماتریپتان هستند، داروهای اختلال نقص توجه / بیش فعالی ؛ عوامل شیمی درمانی خاص و داروهایی که عروق خونی را تنگ می کنند، مانند مصرف داروهای بدون نسخه سرماخوردگی می توانند با بیماری رینود در ارتباط باشند.

عوامل خطر در بیماری سردی انگشتان دست و پا چیست؟

عوامل خطر برای رینود اولیه عبارتند از:

– جنس: بیماری رینود اولیه، زنان را بیش از مردان تحت تاثیر می گذارد.

– سن: اگر چه هر کسی می تواند وضعیت گسترده ای از این شرایط را داشته باشد، با این وجود بیماری رینود اولیه اغلب بین سنین ۱۵ و ۳۰ سال آغاز می شود.

– آب و هوا: این اختلال در افرادی که در آب و هوای سرد زندگی می کنند شایع تر است.

– سابقه خانوادگی: به نظر می رسد سابقه خانوادگی خطر ابتلا به بیماری رینود اولیه را افزایش می دهد. حدود یک سوم از افراد مبتلا به رینود اولیه یک خویشاوند درجه اول یعنی پدر و مادر، خواهر و برادر یا فرزند  با این اختلال داشته اند.

عوامل خطر برای بیماری رینود ثانویه عبارتند از:

– بیماری های مرتبط: این موارد شامل شرایطی مانند اسکلرودرمی و لوپوس می شود.

– مشاغل خاص: مردم در مشاغلی که باعث آسیب تکراری می گردند مانند ابزارالاتی که ایجاد ارتعاش می کنند، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به بیماری رینود ثانویه باشند.

– قرار گرفتن در معرض مواد خاص: سیگار کشیدن، داروهایی که رگهای خونی را تحت تاثیر قرار می دهد، و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مانند کلرید وینیل، با افزایش خطر ابتلا به بیماری رینود همراه است.

عوارض بیماری رینود چیست؟

اگر بیماری رینود شدید باشد که گردش خون به انگشتان دست و پا را به طور دائم کاهش دهد (که نادر است) باعث تغییر شکل انگشتان دست و پا می گردد.

اگر یک سرخرگ به یک منطقه آسیب دیده به طور کامل مسدود شود، زخم (زخم های پوستی) و یا بافت مرده (گانگرن) ممکن است ایجاد گردد. درمان زخم و گانگرن دشوار است. در موارد شدید درمان نشده، پزشک ممکن است نیاز به حذف قسمت آسیب دیده از بدن تان را بکند (قطع عضو).

برای تشخیص بیماری رینود چه کنیم؟

در مورد علائم و سابقه پزشکی از شما سوالاتی پرسیده خواهد شد و یک معاینه فیزیکی انجام می گردد. همچنین ممکن است تست های دیگری برای رد کردن دیگر شرایط محتمل بر علایم و نشانه های شما انجام گیرد.

طبقه بندی بیماری رینود اولیه در مقابل ثانویه

برای تمایز بین اولیه و پدیده رینود، پزشک ممکن است یک آزمایش به نام تست بررسی مویرگ های ناخن یا کپیلارسکوپی در مطب انجام دهد. در طول این تست، پزشک پوست پایه ناخن را در زیر میکروسکوپ بررسی می کند. عروق کوچک خونی (مویرگ ها) نزدیک ناخن بزرگ شده و یا تغییر شکل داده ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد. با این حال، برخی از بیماری های ثانویه را نمی توان توسط این تست شناسایی نمود.

اگر احتمال وجود شرایط دیگری، از جمله بیماری های خود ایمنی بافت همبند، بیماری رینود زمینه ای وجود داشته باشد، ممکن است آزمایش خون، نیز از شما درخواست گردد:

* تست آنتی بادی های ضد هسته ای

جواب مثبت این تست برای حضور این آنتی بادی (تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن شما) ممکن است سیستم ایمنی بدن را تحریک شده نشان بدهد که در افراد مبتلا به بیماری های بافت همبند یا دیگر اختلالات خود ایمنی شایع تر است.

* سرعت رسوب گلبول قرمز

این تست میزان ته نشین شدن سلول های قرمز خون در انتهای یک لوله را تعیین می کند. سریع تر از میزان طبیعی بودن ممکن است نشان دهنده یک بیماری التهابی یا خود ایمنی زمینه ای باشد.

هیچ آزمایش خونی به تنهایی برای تشخیص بیماری رینود وجود ندارد. پزشک ممکن است تست های دیگر، برای رد کردن بیماریهای عروقی و کمک به تشخیص یک بیماری یا شرایطی که ممکن است با پدیده رینود در ارتباط باشند را درخواست کند.

 دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوگرافی در تهران

پرسش از دکتر قلب