آیا واسکولیت کشنده است؟

واسکولیت التهاب رگهای خونی است که سب آسیب به دیواره ی رگهای خونی شامل: ضخیم تر شدن، شکننده تر شدن، باریک تر شدن و زخم شدن دیواره رگ ها می شود. این تغییرات جریان خون را محدود کرده و در نتیجه اندام ها و بافت ها آسیب می بینند.

واسکولیت شامل انواع مختلفی است که بیشتر آنها نادر و کمیاب هستند. این نوع التهاب ممکن است تنها به یک قسمت مانند پوست آسیب برساند و یا چندین اندام و عضو را درگیر سازد. واسکولیت می تواند بصورت کوتاه مدت (حاد) یا  بصورت بلند مدت ( مزمن) رخ دهد.

این التهاب ممکن است هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد، اگرچه برخی از انواع آن درمیان گروه های جمعیتی خاص رایج تر هستند.  بسته به نوع واسکولیتی که فرد به آن مبتلاست ممکن است نیازی به درمان نباشد و یا ممکن است برای کنترل و جلوگیری از بدتر شدنش دارو مصرف شود.

واسکولیت همچنین بعنوان التهاب رگ های لنفاوی(angiitis) و تورم شریان ها(arteritis) نیز شناخته می شود.

علائم واسکولیت چست؟

نشانه های واسکولیت بسیار متغیر است ولی در اغلب موارد شامل کاهش جریان خون بدن می شود. این بیماری با علائمی همچون: تب، سردرد، خستگی، کاهش وزن، دردهای کلی در بدن، عرق های شبانه، ایجاد جوش یا التهابات پوستی، مشکلات عصبی مانندبی حسی یا ضعف بدن و نبود ضربان در عضوهای دست یا پا می تواند همراه باشد.

دلایل ایجاد واسکولیت

دلیل اصلی ایجاد واسکولیت بطور کامل مشخص نیست اما برخی از موارد آن به ژنتیک فرد بستگی دارد و موارد دیگر بدلیل اشتباه سیستم ایمنی فرد در حمله به رگ های خونی رخ می دهد. دلایل تحریک سیستم ایمنی می تواند شامل موارد زیر باشد:

⚠ برخی آلودگی ها و عفونت ها مانند: هپاتیت B و C

⚠ بیماری های سیستم ایمنی مانند: آرتریت روماتوییدف لوپوس و اسکلورودرما یا سختی پوست

⚠ سرطان خون

⚠ واکنش به داروهای خاص

رگ های خونی که تحت تاثیر واسکولیت قرار می گیرند، ممکن است دچار خونریزی، آماس و یا التهاب شوند. التهاب می تواند سبب ضخامت بیشتر لایه های دیواره ی رگ ها شود که این ضخیم تر شدن، سبب باریکتر شدن رگ های خونی، کاهش جریان خون و در نتیجه کاهش انتقال اکسیژن و مواد غذایی به بافت ها می شود.

انواع واسکولیت

⛔ سندروم بهجت (Behcet)

این سندروم سبب ایجاد التهاب در سرخرگ ها و سیاهرگ های فرد می شود. سن ابتلا دهه های ۲۰ و ۳۰ زندگی فرد است. علائم و نشانه ها شامل: زخم های دهانی و تناسلی، التهاب، تورم چشم ها و زخم های آکنه مانند روی پوست است.

⛔بیماری برگر Buerger disease

این بیماری سبب ایجاد التهاب و لخته در رگ های خونی دست و پا می شود. علاوه بر این می تواند درد دست ها، بازوها و پاها را نیز سبب شده و روی انگشتان دست و پا زخم هایی ایجاد کند. این ناهنجاری ارتباط مستقیمی با استعمال دخانیات دارد. به این بیماری ترومبوز انسدادی نیز گفته می شود.

⛔کرایوگلوبولینمی یا وجود کرایو گلوبولین ها در خون

این بیماری در اثر وجود غیرطبیعی برخی پروتئین ها در خون ایجاد می شود که اغلب با هپاتیت C همراه است. علائم و نشانه ها شامل کهیر، درد مفاصل، ضعف و بی حسی یا خارش می باشد.

⛔ سندرم چرگ اشتراوس

سندروم نادریست که کلیه ها، ریه ها و اعصاب دست ها و پاها را متاثر می کند. این سندروم علائم گستره ای شامل آسم، دردهای عصبی و تغییرات سینوسی را دارد.

⛔ آرتریت سلولهای بزرگ

این بیماری شامل التهاب رگ ها در ناحیه ی سر بویژه در بخش گیجگاهی می باشد که معمولا در افراد بالای ۵۰ سال اتفاق میفتد. این بیماری می تواند سبب ایجاد سردرد، نرمی و نازک شدن جمجمه، درد فک، بینایی تار یا دیدن اجسام بطور دوگانه و حتی کوری شود. به این بیماری ورم شریانی موقتی نیز گفته می شود. این حالت با روماتویید مولتی میالژی یا درد در چند ماهیچه که باعث ایجاد درد و سخت و سفت شدن در ماهیچه های گردن، شانه، کشاله ران و لگن می شود، ارتباط و پیوستگی دارد.

⛔ گرانولوماتوز وگنر

این بیماری سبب التهاب رگ های خونی بینی، گلو، ریه ها و کلیه ها می شود. علائم این بیماری شامل گرفتگی و خونریزی از بینی و عفونت سینوس ها می باشد. در این بیماری بافت های آسیب دیده توده هایی بنام گرانولوما ایجاد می کنند. اگر ریه ها دچار آسیب شوند، سرفه های خونی نیز ایجاد می شود و در اغلب موارد کلیه های فرد آسیب می بینند. البته بیشتر افراد تا زمانیکه بیماریشان پیشرفت نکند، علائم محسوسی را بروز نمی دهند.

⛔ پورپورای هنوخ شوئن لاین

این نیز یک التهاب است که در مویرگ های پوستی، مفاصل، آرنج و کلیه ها خود را بروز می دهد و از علائمش می توان دردهای شکمی، ادرار خونی، درد مفاصل و وجود جوش هایی در باسن و پایین ترین قسمت پاها را نام برد. این حالت در هر سنی افراد را مبتلا می کند؛ اما در کودکان بیشتر رخ می دهد.

⛔ واسکولیت با ازدیاد حساسیت

علائم اولیه شامل ایجاد لکه های قرمز بر روی پوست که معمولا در پایینتر نقطه ی پاها می باشد و در اثر تحریکات ناشی از آلودگی و عفونت یا واکنش نادرست به یک دارو ایجاد می شود.

⛔ بیماری کاوازاکی

این بیماری در اغلب موارد کودکان زیر ۵ سال را تحت تاثیر قرار می دهد و از علائم آن می توان تب، جوش و التهاب چشم را نام برد. همچنین بعنوان سندروم گره لنفاوی مخاطی پوستی نیز نامیده می شود.

⛔ پلی آنژیت میکروسکوپی

این نوع از واسکولیت، رگ های خونی کوچک کلیه ها و ریه ها را متاثر می کند و در اغلب موارد با هپاتیت نوع B همراه می باشد. علائم شامل جوش، درد مفاصل و ماهیچه ها، درد شکمی، فشار خون بالا و مشکلات کلیوی است.

⛔ آرتریت تاکایاسو

این فرم از واسکولیت سرخرگ های بزرگتر مانند آئورت را تحت تاثیر قرار داده و معمولا در زنان جوان رخ می دهد. از علائم آن می توان به بی حسی و سردی در اعضای بدن،  از دست دادن نبض، فشار خون بالا، سر درد و مشکلات بینایی اشاره کرد.

عوارض واسکولیت

۳- عفونت

عفونت ها سبب ایجاد شرایط سخت و تهدید کننده ی زندگی مانند: ذات الریه و عفونت های خونی یا سپتیسمی می شوند.

برای درمان واسکولیت به چه دکتری باید مراجعه کرد؟

متخصصینی که می توانند واسکولیت را درمان کنند شامل:

✅ روماتولوژیست و یا متخصص مفاصل

✅ متخصص مغز و اعصاب

✅ متخصص قلب

✅ متخصص بیماری های عفونی

✅ متخصص بیماری های کلیوی

✅ متخصص ریه

✅ متخصص پوست

روش های تشخیص واسکولیت

پزشک کار تشخیص را با بررسی سوابق پزشکی و معاینات فیزیکی شروع خواهد کرد و ممکن است چندین آزمایش و پروسه ی تشخیصی را به شما پیشنهاد دهد.

? آزمایش خون

این آزمایش برای اثبات وجود یا عدم وجود التهاب در خون از طریق بررسی افزایش میزان پروتیین C-REACTIVE بکار می رود. آزمایش شمارش سلول های خونی نیز نشان می دهد که تعداد گلبول های قرمز فرد کافی است یا خیر؟ همچنین آزمایش خون با جستجوی آنتی بادی های خاص به تشخیص واسکولیت کمک می کند.

? آزمایش ادرار

این آزمایش وجود گلبول های قرمز خون و یا وجود بیش از اندازه پروتئین در ادرار را نشان می دهد. این عامل، نشانه ای برای مشکل پزشکی جدی است.

? آزمایشات تصویربرداری

تکنیک های تصویربرداری غیر تهاجمی برای تشخیص اینکه کدام رگ و یا کدام اندام آسیب دیده است، بکار می روند. کاربرد دیگر این روش، بررسی پاسخ بدن به درمان می باشد. تست های تصویربرداری برای تشخیص واسکولیت شامل اشعه ی ایکس، اولتراسوند، پرتونگاری مقطعی کامپیوتری شده (CT)، تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و پرتونگاری مقطعی انتشار پوزیترون (PET) می باشند.

? اشعه ایکس برای بررسی رگ ها یا آنژیوگرافی

درعمل آنژیو قلب یک کاتتر منعطف نازک در درون سرخرگ یا سیاهرگ بزرگ قرار داده می شود. سپس رنگ ویژه ای درون کاتتر تزریق شده و به محض اینکه این رنگ سرخرگ ها و سیاهرگ ها را پر کند، تصویر اشعه ایکس گرفته می شود و رگ خونی در این تصویر برداری اشعه ایکس مشخص می گردد.

? بیوپسی

یک پروسه ی جراحی مانند که پزشک نمونه کوچکی از بافت آسیب دیده را برمی دارد و از نظر علائم مورد نظر واسکولیت آن را بررسی می کند.

درمان واسکولیت

درمان روی کنترل هز نوع التهاب از طریق داروها و هر نوع بیماری پایه ای که واسکولیت را تحریک می کند، متمرکز است. درمان واسکولیت دو مرحله را شامل می شود: فاز اول توقف التهاب و فاز دوم جلوگیری از بازگشت مجدد ( درمان حفاظتی)

هر دو مرحله ی درمان از طریق تجویز دارو انجام می شود. نوع و مدت زمان مصرف دارو بستگی به نوع واسکولیت و اندام های درگیر و شدت بیماری دارد. در برخی افراد بهبودی اولیه مشاهده می شود ولی ممکن است که بیماری مجددا تشدید یابد. برخی افراد نیز هیچ بهبودی در بیماری شان ایجاد نمی شود و نیاز به درمان پیوسته دارند. برخی داروهای درمان واسکولیت شامل موارد زیر است:

✅کورتیکواسترویید

این داروها شامل پردنیزون و متیل پردنیزون (Medrol) برای کنترل التهاب در رگ های آسیب دیده می باشند. در صورت مصرف طولانی مدت، این داروها عوارض جانبی شدیدی خواهند داشت. عوارض جانبی احتمالی شامل چاقی، دیابت و پوکی استخوان( osteoporosis) است. اگر برای درمان بیماری تان به مصرف طولانی مدت برای درمان حفاظتی نیاز است، سعی کنید کمترین دوز مصرفی ممکن را از پزشک درخواست کنید.

✅داروهایی که سیستم ایمنی را متاثر می کنند.

اگر مصرف داروهای کورتیکو استرویید تاثیری نداشت، پزشک داروهای سیتوتوکسیک و سرکوبگر سیستم ایمنی را تجویز خواهد کرد. این داروها با کاهش یا توقف عملکرد سلول های سیستم ایمنی که سبب التهاب شده اند، تاثیر خود را اعمال  می کنند. برخی از این داروها عبارتند از آزاتیوپرین( Azasan, Imuran)، متوترکسات ( Trexall, Rheumatrex) و سیکلوفسفامید

عوارض احتمالی سیکلوفسفامید شامل: خطر بروز سرطان، ناباروری و عفونت است. اگر چه این داروها برای کنترل التهاب موثر اند اما بدلیل عوارضی که دارند، اولین گزینه درمان نیستند! بخصوص زمانی که قرار باشد در طولانی مدت مصرف شوند.

ریتوگزیماب (Rituxan) گزینه ی مطمئن و موثری برای درمان واسکولیت و بخصوص درمان حفاظتی می باشد؛ البته زمانی که فرد به هپاتیت B مبتلا نیست؛ زیرا از عوارض جانبی این دارو افزایش ریسک واکنش به هپاتیت B است.

توصیه های ضروری به بیماران واسکولیت

۱- خوب غذا خوردن سبب می شود تا عوارض جانبی داروها مانند پوکی استخوان، افزایش فشار خون و دیابت کاهش یابد. رژیم غذایی تان باید شامل میوه و سبزیجات تازه ، تمام دانه ها، لبنیات کم چرب، گوشت کم چرب و ماهی باشد. اگر داروهای کورتیکواسترویید مصرف می کنید، با پزشکتان در مورد ضرورت نیاز به مصرف ویتامین D و مکمل های کلسیم مشورت کنید.

۲- درمورد واکسیناسیون به روز باشید و واکسن های آنفولانزا و ذات الریه را دریافت کنید؛ زیرا این واکسن ها از مشکلات ناشی از عوارض جانبی داروها مانند عفونت جلوگیری می کنند.

۳- ورزش منظم ایروبیک مانند پیاده روی، از پوکی استخوان و افزایش فشار خون و دیابت جلوگیری می کند. ورزش برای سلامتی قلب و ریه ها نیز موثر است و علاوه بر این در بیشتر مردم سبب حال خوب و روحیه ی بهترشان می شود. اگر اهل ورزش کردن نیستید، آن را بطور آهسته و مداوم شروع کنید.

 دکتر محمد حسین نجفی متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوگرافی