تمام بیماری ها با علائمی شروع میشوند و بیماری آرتریت روماتوئید نیز از این قاعده مستثنی نیست، از جمله علائم بیماری روماتوئید از حرکت افتادن مفاصل بعد از بیدار شدن از خواب شبانه است، یا اینکه ممکن است مفاصل با درد طاقت فرسا و زحمت به حرکت دربیایند. اگر دچار همچین حالتی شدید و این حالت بدون هیچ علتی در شما ایجاد شده، و روز به روز بر شدت آن افزوده می شود، احتمالا بیماری بخصوصی عامل این رویداد است ،که باید خیلی سریع و به موقع توسط متخصص مربوطه علت یابی شود، چرا که ممکن است شما به یکی از انواع متعدد آرتریت نظیر آرتریت روماتوئید مبتلا شده باشید.
همانطور که میدانید روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی ناشی از اختلالات خودایمنی بوده که در آن سیستم ایمنی بدن شما به پوشش مفاصل سالم حمله میکند و باعث درد، التهاب، سفتی و گاهی از دست دادن عملکرد میشود، در ادامه به بررسی نقش تغذیه در این بیماری میپردازیم.
علائم و نشانه ها آرتریت روماتوئید
-کم خونی
-درد
-تورم یا سفتی در بیش از یک مفصل
که معمولا در هر دو طرف بدن بروز میکند، از علائم شایع ناشی از بیماری آرتریت روماتوئید به شمار می آیند، سفتی مفاصل معمولاً صبحها بیشتر احساس میشود و با گذشت زمان در طی روز بهتر خواهد شد. مفاصل دست ها، مچ و زانو بیشتر دچار آسیب میشوند، اما مفاصل و اندام های دیگر نیز مانند ریه، قلب و چشم ها ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. برخی از افراد نیز ممکن است علائم دیگری نظیر کاهش وزن، تب، ضعف یا خستگی را نیز تجربه کنند.
عوامل خطر
اگرچه علت واقعی و اصلی بروز آرتریت روماتوئید به طور دقیق مشخص نیست، اما پژوهش های به عمل آمده از عوامل ژنتیکی، فاکتورهای هورمونی، التهاب، اختلالات خودایمنی، عفونت باکتریایی و ویروسی، استعمال دخانیات، اضافه وزن و چاقی، نوع مواد خوراکی و عادات غذایی را از عوامل زمینه ساز بروز و شیوع این بیماری میدانند. در حالی که رژیمهای غذایی سرشار از آنتی اکسیدان ها و شیردهی میتواند شما را از ابتلاء به آرتریت روماتوئید محافظت کند.
تغذیه و پیشگیری از آرتریت روماتوئید
نتایج حاصل از پژوهش های انجام شده، نشان میدهد که نوع رژیم غذایی شما در پیشگیری از آرتریت روماتوئید نقش مهمی خواهد داشت و پیروی از الگوی غذایی سالم خطر ابتلاء به این بیماری را 33 درصد کاهش خواهد داد. از جمله مواد زمینه ساز و مساعد کننده بیماری ارتریت روماتوئید میتوان به گوشت قرمز و گرایش بیشتر به مصرف مواد پروتئینی، نوشیدن قهوه، مصرف سدیم ( نمک) و نوشیدنی های دارای شکر اشاره کرد. اما در طرف مقابل میل کردن ماهی بخصوص، ماهی های چرب، روغن زیتون، سبزیجات و میوه ها از جمله مواد پیشگیری کننده و یا تقلیل دهنده عوارض بیماری آرتریت روماتوئید برشمرده می شوند.
تاثیر تغذیه روزمره بر سیر بیماری روماتوئید
مطالعات نشان میدهند که پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای حداقل به مدت 3 ماه میتواند اثرات مطلوبی بر تسکین علائم بیماری آرتریت روماتوئید داشته باشد.
ادویه ها
مصرف ادویه هایی نظیر زنجبیل، دارچین، زعفران و بویژه زردچوبه در کاهش روند این بیماری مفید است و حتی مطالعات نشان داده اند که مکمل یاری با ماده موثره زردچوبه ( کورکومین) اثراتی مشابه با داروی ضد درد دیکلوفناک در این بیماران دارد و نفش موثری در تقلیل درد ها و کند نمودن روند سیر بیماری ایفا میکند. لذا مصرف این دسته از ادویه ها در تهیه غذا بسیار توصیه میشود.
نوع اسیدهای چرب مصرفی در رژیم غذایی
از جمله ترکیبات مساعد کننده بروز یا بازدارنده التهاب و تخریب غضروف ها و مفاصل که اثر خود را از طریق سیستم ایمنی اعمال می نمایند، نوع و مقدار اسیدهای چرب مصرفی در رژیم غذایی هر فرد می باشند.
به عنوان مثال اسید های چرب امگا 6 مواد اولیه را جهت ساخت ترکیبات واسطه ای زمینه ساز التهاب و تخریب فراهم می سازند، و برعکس اسیدهای چرب بلند زنجیره امگا 3 به واسطه تولید ترکیبات ضد التهابی، تسکین دهنده التهاب ایجاد شده می باشند. بنابراین یکی از موثر ترین راه ها برای کاهش التهاب ناشی از این بیماری خوداداری و یا حداقل کاهش مصرف منابع غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا 6 نظیر سوسیس و کالباس بخصوص سوسیس های تهیه شده از جگر، گوشتهای پر چرب به 2 وعده در هفته میباشد.
از آن جایی که آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی است، مصرف منابع اسیدهای چرب امگا 3 به دلیل خاصیت ضد التهابی و آنتیاکسیدانی این نوع از اسیدهای چرب، بسیار توصیه و موجب تخفیف علائم ناشی از بیماری میشود. حتی نتایج مطالعات نشان میدهد، مصرف مکمل های حاوی اسید های چرب امگا 3 ممکن است سبب کاهش نیاز به دارو در این بیماری شود.
ماهی ها بخصوص، ماهی های پرچرب نظیر شاه ماهی، ماهی تن و سالمون منبع خوبی برای تامین اسیدهای چرب امگا 3 محسوب می گردند. به موازات استفاده از برنامه غذایی متناسب و متعادل گنجاندن 2 وعده ماهی در طول هفته بسیار تاثیر گذار خواهد بود. همچنین بهره گیری از سایر منابع غذایی اسیدهای چرب امگا 3 نظیر گردو، تخم کتان، روغن کانولا یا کلزا نیز توصیه میشود.
منابع غذایی آنتی اکسیدانی گیاهی
آنتی اکسیدان ها یک اثر محافظتی در بروز بیماریهای روماتوئیدی دارند . زمانی که التهاب در قسمتی از بدن پدیدار می شود، در صورت عدم وجود مقادیر کافی ترکیبات آنتی اکسیدانی نظیر ویتامین های E و C و بتاکاروتن و مواد معدنی آنتی اکسیدانی مانند سلنیم عمل اکسیداسیون اتفاق خواهد افتاد، که دلیل آن عدم مصرف مواد غذایی حاوی ترکیبات مذکور در برنامه غذایی روزانه بوده است. لذا به منظور پیشگیری از پیشرف سیر بیماری با گنجاندن منابع غذایی گیاهی خصوصا سبزیجات و میوه ها در رژیم غذایی روزانه،میتوان از افزایش روزافزون درد و رنج و خشکی مفاصل حرکتی جلوگیری به عمل آوریم.
پروبیوتیک ها
مصرف پروبیوتیک ها در کنترل عوارض ناشی از بیماری آرتریت روماتویید میتواند کمک کننده باشد. لذا مصرف منابع غذایی غنی شده با پروبیوتیک ها نظیر لبنیات کم چرب غنی شده را فراموش نکنید.
لازم به ذکر است که شیر پرچرب، ماست خامه ایی و پنیرهای پر چرب التهابات را شدت می دهند.
دارودرمانی و کمبود ریزمغذی ها
اگر شما فردی هستید که به تازگی به آرتریت روماتوئید مبتلا شده اید ممکن است در ابتدا، پزشکتان از سالیسیلات ها، نظیر آسپرین، و داروهای ضد التهاب غیراستروِئیدی استفاده کند. هرگز فراموش نکنید که، مصرف مزمن آسپرین معمولا همراه با آسیب مخاط معده و خونریزی، افزایش زمان خونریزی و افزایش دفع ادراری ویتامین C است. لذا از دیدگاه تغذیه جهت کاهش عوارض ناشی از آسپرین، میتوانید این دارو را همراه با شیر و یا غذا استفاده نمایید که اغلب علائم گوارشی را کاهش خواهد داد و گاهی ممکن است به مکمل حاوی ویتامین C نیاز باشد.
یکی دیگر از داروهایی که ممکن است جهت کنترل بیماری شما تجویز شود، متوتوروکسات میباشد و متاسفانه به دلیل تداخلی که متوتوروکسات با فولات دارد، ممکن است نیاز بدن شما به اسیدفولیک جهت محافظت در برابر اختلالت دستگاه گوارش و حفظ تولید گولبول های قرمز خون، زخم های دهانی، حالت تهوع و استفراغ، افزایش یابد. بنابر این در این بیمارای، شما نیاز به پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و گاها مکمل اسیدفولیک نیاز خواهید داشت. سوء جذب کلسیم و ویتامین D و دمینرالیزاسیون استخوان از مشخصات مراحل پیشرفته بیماری است که منجر به پوکی استخوان یا شکستگی خواهد شد.
از طرف دیگر از آن جایی که ویتامین D یک سرکوب کننده سیستم ایمنی انتخابی است میتواند در روند کنترل بیماری شما کمک کننده باشد. لذا افراد مبتلاء به این بیماری باید از منابع غنی از کلسیم نظیر لبنیات کم چرب غنی شده با ویتامین D به میزان کافی بهرمند شوند. همچنین در این بیماری کنترل سطح خونی ویتامین Dهر 6 ماه یکبار جهت تشخیص به موقع کمبود این ویتامین و بموازات آن رفع کمبود توصیه میشود.
حساسیت یا آلرژی به مواد غذایی
در پاره ای از بیماران مصرف برخی مواد غذایی حساسیت برانگیز بر شدت بیماری می افزاید. اگرچه نمی توان یک چهارچوب مشخص برای این مواد مشخص نمود، اما هر فرد با توجه به برنامه غذایی خود و شناخت عوامل حساسیت زا و در نهایت حذف آن ها از این رویداد جلو گیری کند.
اثر روزه داری بر آرتریت روماتوئید
روزه داری و امساک در بیماری روماتوئید به مدت مشخص و محدود، بخصوص در افراد با اضافه وزن و چاقی، اثر بازدارنده و تسکینی بر سیر التهاب ناشی از بیماری دارد، ولی به سبب این که اغلب مبتلایان به این بیماری در معرض سوء تغذیه قرار داشته اند و کاهش دریافت غذایی و یا حذف و عدم جایگزینی مناسب این یا آن ماده حساسیت زا می تواند سبب تهی شدن بدن بیماران از ریزمغذی ها گردد، این روش را نمی توان به مدت طولانی توصیه نمود.
دکتر حدیث گرامی (متخصص تغذیه)
