در هر ثانیه، مغز استخوان شما حدود دو الی سه میلیون گلبول قرمز می سازد. این سلول ها حاوی نوعی پروتئین به نام هموگلوبین می باشند که وظیفه آنها تحویل اکسیژن از ریه ها و انتقال آن به بافت های سراسر بدن از طریق خون است. گلبول قرمز رایج ترین نوع سلول موجود در خون انسان است. این موضوع به هیچ وجه عجیب نیست؛ زیرا اکسیژن حمل شده توسط این سلول ها نقشی اساسی در متابولیسم سلولی دارد. گلبول های قرمز بالغ دارای اندازه ای کوچک (6 میکرومتر) و ساختارهای دیسک یا صفحه ای شکلی هستند که از دو طرف مقعر می شوند. زمانی که گلبول قرمز از رگ های خونی کوچک عبور می کند، ظاهری زنگوله ای به خود می گیرند، تا عبور از مجاری تنگ آسان تر شود.
گلبول قرمز در سلول های مغز استخوان تولید شده و در رگ های خونی قرار می گیرند. فرآیند تخلیه ی هسته های سلولی از گلبول قرمز بالغ بلافاصله پیش از آزاد سازی این سلول از مغز استخوان انجام می شود. خروج هسته های سلولی فضای کافی برای حضور هموگلوبین در گلبول قرمز را فراهم می سازد. در افراد مبتلا به برخی از بیماری های خاص، گلبول قرمز ممکن است ظاهری غیر عادی داشته باشد. برای مثال: در اشخاص مبتلا به کم خونی خطرناک، این سلول ها ظاهری بیضی شکل به خود می گیرند. از سوی دیگر، در مبتلايان به کم خونی داسی شکل، گلبول قرمز بیمار ظاهری هلالی شکل دارد.
علائم غلظت خون در زنان
علائم غلظت خون می تواند بافت ناحیه آسیب دیده را تغییر دهد. افراد مبتلا به فشار خون فعال ممکن است متوجه یک یا چند مورد از علائم زیر شوند:
- تغییراتی در رنگ پوست و قرمز شدن آن
- دمای بدن بالا تر از حد معمول
- متورم شدن بدن
- نبض این افراد به راحتی احساس می شود
علائم غلظت خون در مردان
علائم غلظت خون در مردان شامل:
- درد قفسه ی سینه
- سر درد
- تعریق زیاد
- تاری دید
- قرمز شدن چشم ها
- تغییر رنگ پوست
- تنگی نفس
- کبود شدن بدن
غلظت خون چیست؟
غلظت خون به محاسبه ی تعداد سلول های گلبول قرمز خون شما گفته می شود. این عدد معمولاً به عنوان بخشی از آزمایش خون کامل (CBC) اندازه گیری می شود. واحد اندازه گیری غلظت خون یکی از دو مورد «میلیون عدد در هر میکرولیتر» یا «میلیون عدد در هر میلی متر مکعب» می باشد.
کم خونی چیست؟
وقتی غلظت خون کمتر از حالت نرمال خودش باشد، فرد به بیماری کم خونی مبتلا است. سه علت کلی برای ابتلا به کم خونی یا غلظت خون پایین وجود دارد:
- از دست دادن خون به علت وجود جراحت، زخم، هموروئید، التهاب های شکمی و سرطان های مجاری سیستم گوارشی.
- نقص در سیستم تولید گلبول قرمز یا کاهش نرخ تولید آن؛ به علت کم خونی داسی شکل، کم خونی ناشی از فقر آهن، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ها، و بیماری های مغز استخوان و سلول های بنیادی.
- تخریب بیش از حد گلبول های قرمز.
چه چیزی باعث کاهش غلظت خون یا کم خونی می شود؟
داشتن غلظت خون پایین می تواند یکی از علائم بسیاری از بیماری های زمینه ای مختلف باشد. این بیماری های زمینه ای شامل موارد زیر است:
کمبود ویتامین ب-12 یا ب-9
کمبود هر یک از این ویتامین ها می تواند منجر به شکل گیری کم خونی مگالوبلاستیک شود. این نوع کم خونی، وضعیتی است که در آن مغز استخوان گلبول های قرمز بیش از حد بزرگ، غیر عادی و نابالغی به نام مگالوبلاست تولید می کند. این گلبول های قرمز نابالغ به علت اندازه ی بزرگ خود قادر به خروج از مغز استخوان نبوده و طبیعتاً نمی تواند وظيفه ی اکسیژن رسانی از ریه به بافت های بدن را انجام دهد.
زخم های شکمی
وجود این زخم ها می تواند باعث خون ریزی هایی در دیواره ی شکم شود که ممکن است مشکل کم خونی را در پی داشته باشد.
خونریزی
از دست دادن خون می تواند باعث پایین آمدن غلظت خون شود که نتیجه ی آن کم خونی است.
علائم کم خونی چیست؟
افراد دچار غلظت خون پایین یا به اصطلاح کم خون ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- رنگ پریدگی
- خستگی
- ضعف
- تنگی نفس
- سردرد
- سرگیجه، سبکی سر، یا احساس غش کردن
- ضربان قلب تند یا نامنظم
بالا بودن غلظت خون چیست؟
اگر غلظت خون شما بالا باشد یا به بیان دیگر مبتلا به «پلی سیتمی ورا» باشید، به این معنا است که سلول های مغز استخوان شما بیش از حد گلبول قرمز تولید می کنند. این امر می تواند باعث غلیظ شدن خون، کندی جریان خون و در نهایت ایجاد لخته های خونی شود.
دو نوع از غلظت بالای خون یا پلی سیتمی ورا وجود دارد:
- پلی سیتمی ورای اولیه: این مشکل تحت اثر یک جهش ژنتیکی در ژن JAK2 ایجاد می شود.
- پلی سیتمی ورای ثانویه: این مشکل تحت اثر کمبود طولانی مدت اکسیژن خون شکل می گیرد. نام دیگر این نوع از غلظت خون بالا، پلی سیتمی ورای اکتسابی می باشد. زمانی که برای مدتی طولانی به بافت های بدن شما اکسیژن نرسد (یک بیماری که به نام هیپوکسی عمومی) بدن شما مقادیر اضافه ی زیادی از یک هورمون به نام اریتروپوئیتین (EPO) را ترشح می کند. بالا بودن بیش از حد سطح هورمون اریتروپوئیتین می تواند منجر به تولید بیش از حد گلبول قرمز شود.
علت غلظت خون بالا یا پلی سیتمی ورا چیست؟
بیماری های مختلفی که با هیپوکسی عمومی یا تولید بیش از حد گلبول قرمز در ارتباط هستند، می توانند منجر به شکل گیری پلی سیتمی ورا یا غلظت خون بالا شوند:
کم آبی
کمبود مایع خون (پلاسما) می تواند منجر به بالا رفتن تراکم گلبول قرمز خون شود.
بیماری ریه
بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD) باعث ضعف در انتقال گاز و در نهایت، هیپوکسی عمومی می شود.
ارتفاعات بالا
هر چه به ارتفاعات بالا تر می روید، میزان اکسیژن در دسترس برای بدن شما کاهش می یابد.
بیماری های قلبی
در برخی از بیماری های قلبی عروقی، خون وریدی می تواند با خون شریانی ترکیب شود. این امر باعث کاهش سطح اکسیژن ارسالی به بافت ها و اندام های بدن می شود.
بیماری های کلیوی
برخی از اوقات، هیپوکسی می تواند باعث اختلال در عملکرد کلیه شود. زمانی که پرفیوژن کلیوی دچار مشکل می شود، امکان تحریک برای ترشح بیشتر هورمون اریتروپوئیتین وجود خواهد داشت. در نتیجه ی بالا رفتن سطح این هورمون، میزان تولید گلبول قرمز خون را نیز افزایش می دهد.
اختلالات خونی
هر گونه اختلال خونی که وابستگی هموگلوبین و اکسيژن را بیشتر از حد معمول بالا ببرد، باعث کمبود اکسیژن دریافتی بافت های بدن خواهد شد.
مسمومیت مونوکسید کربن
مونوکسید کربن ورودی به هموگلوبین خون می چسبد. از آنجا که هموگلوبین وظیفه ی حمل اکسیژن خون را بر عهده دارد، در نتیجه اکسیژن کافی به بافت های بدن شما نخواهد رسید.
علائم ظاهری غلظت خون
مبتلایان به پلی سیتمی ورا ممکن است علائم خاصی را تجربه نکنند. علائم این بیماری توسط متخصصین به دو دسته ی «مبهم» و «اختصاصی تر» تقسیم شده اند. علائم مبهم پلی سیتمی ورا شامل این موارد می شود:
- سردرد
- سرگیجه
- خستگی
- تاری دید یا دوبینی
علائم اختصاصی تر پلی ستمی ورا در ادامه آمده است:
- خارش، مخصوصاً بعد از حمام با آب گرم.
- بی حسی، گز گز، سوزش، یا ضعف در نقاط انتهایی بدن مثل انگشتان دست و پا.
- احساس پری بیش از حد بلافاصله پس از غذا خوردن، یا باد کردن یا درد در قسمت فوقانی سمت چپ شکم شما (به علت مشکل بزرگ شدن طحال).
- خونریزی های غیر عادی، مثل خونریزی بینی و لثه.
- ورم دردناک در یکی از مفاصل، مخصوصاً مفصل انگشت شست پا.
- تنگی نفس، بند آمدن نفس و دشواری های تنفسی در زمان دراز کشیدن.
بازه ی غلظت خون نرمال چیست؟
بازه ی غلظت خون نرمال با واحد 106 برابر تعداد گلبول های قرمز در هر میکرولیتر خون یا 1012 برابر تعداد گلبول های قرمز در هر لیتر، در ادامه آمده است:
برای بزرگسالان و سالمندان:
- مردان: 7/4 الی 1/6
- زنان: 2/4 الی 4/5
برای کودکان و نوجوانان:
- نوزادان: 8/4 الی 1/7
- 2 تا 8 هفته: 4 الی 6
- 2 تا 6 ماهه: 5/3 الی 5/5
- 6 ماهه تا 1 ساله: 5/3 الی 2/5
- 1 تا 6 ساله: 4 الی 5/5
- 6 تا 18 سال: 4 الی 5/5
