حساسیت ریه و سرفه که اصطلاحاً پنومونی ناشی از حساسیت زیاد نیز نامیده میشود، یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است که در آن به عنوان یک پاسخ التهابی به تنفس میکروارگانیسمها، پروتئینهای گیاهی و حیوانی یا مواد شیمیایی ریه ها دچار التهاب می شوند.
علائم حساسیت ریه و سرفه
این بیماری معمولا بسته به مدت بیماری و شدت علائم به دو نوع تقسیم می شود. حمله نوع حاد پنومونی ناشی از حساسیت زیاد معمولا 4 تا 6 ساعت پس از یک دوره کوتاه قرار گیری در معرض مواد حساسیت زا ایجاد می شود. در این موارد، امکان دارد بیماران احساس کنند که به آنفلوآنزا دچار شده اند. علائم رایج این بیماری شامل تب، لرز، درد عضلانی، سردرد و سرفه می شود. این علائم می توانند از 12 ساعت تا چندین روز ماندگاری داشته و با دور شدن از ماده حساسیت زا به صورت خود به خود رفع می شوند.
نوع مزمن پنومونی ناشی از حساسیت زیاد پس از قرارگیری مداوم یا متداول در معرض مقادیر اندک مواد حساسیت زا بروز می دهد. علائم این نوع از بیماری شامل تنگی نفس، خستگی، کاهش وزن پیش رونده و سرفه ای می شوند که از چندین هفته تا چندین ماه ادامه می یابد. با گذشت زمان، برخی افراد مبتلا به نوع مزمن این بیماری به چماقی شدن انگشتان دست و پا و فیبروز شدن غیر قابل برگشت ریه ها دچار می شوند.
تشخیص پنومونی ناشی از حساسیت زیاد
در صورت تصور بر ابتلای خود به این بیماری باید به پزشک مراجعه شود. به دلیل خطر پیشروی نوع مزمن پنومونی ناشی از حساسیت زیاد، تشخیص سریع آن اهمیت دارد. پزشک در مورد قرار گیری در معرض مواد حساسیت زا از بیمار سوال پرسیده، یک معاینه فیزیکی انجام داده و با استفاده از یک گوشی پزشکی به صدای ریه ها گوش می دهد. امکان دارد، در ریه افراد مبتلا به این نوع پنومونی صدا های غیر طبیعی یا کراکل شنیده شود. پزشک با قرار دادن یک دستگاه کوچک (پالس اکسی متر) بر روی انگشت بیمار سطح اکسیژن خون بیمار را سنجش می کند.
در پایین چند نمونه از سوالاتی بیان شده اند که ممکن است پزشک از بیمار بپرسد:
- آیا در خانه یا محل کار، در مکان آسیب دیدن لوله های آب مخصوصا لوله های سیستم های سرمایشی، گرمایشی یا مرطوب کننده قرار گرفته اید؟
- در شغل خود معمولا در معرض چه نوع موادی قرار می گیرید؟
- آیا در خانه خود وان آب داغ دارید؟
- آیا تاکنون در معرض فضولات پرندگان قرار گرفته اید؟ آیا در خانه خود پرنده نگهداری می کنید؟ آیا از بالش ها یا کوسن های دارای پر استفاده می کنید؟
در صورتی که پزشک از تشخیص بیماری مطمئن نباشد، انجام آزمایش های بیشتر را تجویز می کند. این موارد شامل نمونه های زیر هستند:
- تصویر برداری اشعه ایکس یا سی تی اسکن از قفسه سینه: این موارد می توانند مراحل اولیه بیماری و وجود هر گونه زخم یا جای آن را نشان دهند.
- تست های عملکرد ریوی، عملکرد تنفس فرد و ریه های او را سنجش می کنند.
- آزمایش های خون وجود پادتن های ضد هر گونه ماده حساسیت زای احتمالی را بررسی می کنند.
- برونکوسکوپی: در این آزمایش یک لوله کوچک، منعطف و دارای دوربین از طریق دهان یا بینی به بدن وارد شده و سلامت تار های صوتی، نای و راه های هوایی را بررسی می کند. همچنین، جهت انجام بررسی های بیشتر می توان با این ابزار از ریه ها نمونه برداری کرد.
درمان حساسیت ریه و سرفه
پس از تشخیص ابتلا به این بیماری، در صورت شناسایی ماده حساسیت زا مهم ترین کار دوری از آن ماده است. بیماران باید درباره نحوه دوری یا از بین بردن مواد حساسیت زا در خانه یا محل کار خود با پزشک صحبت کنند.
در صورتی که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، دوری از منبع حساسیت می تواند به رفع کامل آسیب ها کمک کرده و پس از مدت اندکی ریه ها به حالت طبیعی خود باز می گردند. در موارد شدید تر، امکان دارد دوری به تنهایی کافی نباشد.
در چنین شرایطی درمان می تواند شامل مصرف کورتیکوستروئید ها یا دیگر دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی باشد. این دارو ها جهت کاهش التهاب و پیشگیری از واکنش سیستم ایمنی به مواد حساسیت زای تنفسی مصرف می شوند. ممکن است بیماران مجبور باشند که این دارو ها را به مدت 3 ماه یا بسته به شدت بیماری گاهی اوقات برای مدت بیشتری مصرف کنند.
برخی بیماران به درمان های حمایتی همچون مصرف برنکودیلاتور ها یا اکسیژن درمانی نیاز دارند. برونکودیلاتور ها گروهی از دارو ها هستند که با استراحت دادن به راه های هوایی تنفس را آسان تر می کنند. با استفاده از اکسیژن درمان می توان سطح اکسیژن خون را بالا برد.
در صورت تداوم تجربه علائم، پزشک به آسیب پیشرفته ریه مشکوک شده و پیوند ریه را به بیمار پیشنهاد می دهد. متاسفانه، این مورد یک درمان نبوده و بیماران باز هم باید مراقب قرار گیری در معرض مواد حساسیت زا بوده و اطمینان یابند که تداوم التهاب به ریه های جدید آسیب نمی رساند.
مدیریت پنومونی ناشی از حساسیت زیاد
مراقبت از سلامت کلی بدن خود برای افراد مبتلا به نوع مزمن پنومونی ناشی از حساسیت زیاد، بسیار اهمیت دارد. این گفته به معنای دریافت به موقع واکسن ها، مصرف یک رژیم غذایی سالم و ورزش به صورت منظم است. در صورت مصرف سیگار، ترک این عادت می تواند بدتر شدن بیماری را آهسته تر کند. پزشک شرایط بیمار را پایش می کند به همین علت باید در جلسات ملاقات با پزشک شرکت کرده و آزمایش ها را انجام داد. توجه ویژه به هوای تنفسی خود ضرورت دارد. راه های بسیاری برای محافظت و ارتقای کیفیت هوای محیط خانه یا محل کار وجود دارد. برای شروع می توان جهت محدود کردن قرار گیری در معرض مواد حساسیت زا این اقدامات را انجام داد:
باکتری ها و قارچ های حساسیت زا می توانند در آب های راکد تکثیر شوند. باید هر گونه آب راکد یا مانده را از خانه یا محل کار خود به دور انداخت.
تلاش کنید رطوبت خانه یا محل کار خود را در کمتر از 50 درصد نگه دارید. می توان جهت سنجش رطوبت هوا، از دستگاه های رطوبت سنج استفاده کرد. این دستگاه ها گران قیمت نبوده و در فروشگاه های ابزار پیدا می شوند.
هر گونه آسیب به لوله های آب خانه یا محل کار را فورا تعمیر کنید. همچنین، فرش ها، وسایل خانه و دیوار های نم دیده را باید از خود دور کرد.
سیستم های تهویه، گرمایش و سرمایش هوا را به خوبی حفظ و نگهداری کنید.
اطمینان یابید که آب موجود در سیستم های تهویه، گرمایش و سرمایش هوا دوباره و دوباره گردش نمی کند.
در صورت استفاده یا کار کردن با محصولات کشاورزی، آن ها را به خوبی خشک و انبار کنید.